Biblioteka historike
Mitologjia Helene
~Jim Tierney
Qyteti antik
~Fustel De Coulanges
Origjina e Mendimit
~Jean Pierre Vernant
Struktura e simbolizmit ilir
~Aleksandër Stipçevic
Pirateria ilire
~Pierre Cabanes
Mbretërimi i Gentit
~Pierre Cabanes
Mesapët dhe gjuha e tyre
~Myzafer Korkuti
Arkitektura Sepulkrale
~Apollon Baçe
Vlora në mesjetë
~Konstantin Jereçek
Klementi i Ohrit dhe Shqipëria
~Dimitri Obolenski
Ajkuna kján Omerin
~Curraj – Epér (Mirash Gjoni)
Orët e Mujit
~Visaret e Kombit
Shqipëria e Lashtë
~Luigi M. Ugolini
Ballkani Qëndror
~Guillaume Lejean
Udhëtimet e para 1897 - 1905
~Franc Baron Nopça
Fiset Shqiptare
~Robert Elsie
Gegët dhe toskët
~Robert Elsie
Fisi i Kelmendit
~Robert Elsie
Në anijen "Danubio"
~Marcin Czerminski
Shebeniku (Sibenik)
~Marcin Czerminski
Skardona dhe Ujvara e Kërkës
~Marcin Czerminski
Nga Shqipnia e jugut
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Mesme
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Veriut
~Johann Georg von Hahn
Gryka e Kotorrit
~Marcin Czerminski

Libri V

Ishulli Lesbo dikur ka qenë banuar prej shumë racash të ardhura këtu nëpërmjet shumë imigracionesh. Ai ishte i shkretë, kur u vendosën për të parën herë pellazgët dhe ja se si: Ksanthi i biri i Triopit, mbretit të pellazgëve, i dalë nga Argo, pushtoi një pjesë të Lykisë, u vendos në fillim atje dhe mbretëroi mbi pellazgët, që kishte sjellë me vete. Më vonë kaloi në ishullin Lesbo, e ndau tokën ndërmjet njerëzve të tij dhe e ndryshuan emrin Isa, që mbante më parë ishulli, duke e emëruar Pellazgia simbas emrit të banorëve. Shtatë breza më vonë, përmbysja e Deukalionit që shkaktoi vdekjen e shumë njerëzve, bëri që për shkak të ujërave të shumta të shkretohet edhe Lesbo.

Libri XI

Për arsyet që treguam, Themistokliu la qytetin Argo0 dhe shkoi si lutës në oborrin e Admetit, mbretit të molosëve. Ky mbret në fillim e priti me dashamirësi, i dha zemër dhe i premtoi se do të kujdesej për sigurinë e tij. Por lakedemonët dërguan tek Admeti qytetarët më të njohur të Spartës për të kërkuar dorëzimin e atij që e quanin tradhëtarin e korruptuesin e gjithë Helladës; shtuan se në rast të kundërt ata do t'i shpallnin luftë në emrin e të gjithë helenëve. Admeti i frikësuar nga këto kërcënime, por i prekur nga fati i lutësit të tij dhe duke dashur t'i shmanget turpit të një tradhëtie, e këshilloi Themistokliun t'i ikte fshehurazi lakedemonëve; në të njëjtën kohë i dha një shumë të hollash në ar për shpenzime. Themistokliu i rrethuar nga të gjitha anët, e pranoi arin dhe u arratis natën prej tokës së molosëve me mjetet që i kishte dhënë mbreti.

Libri XII

Kur po ndodhnin këto, shpërtheu në Helladë lufta e quajtur e Korintit, për shkaqet që do t'i bëjmë të ditura. Epidamnasit, të vendosur në bregdetin e Adrias, ishin një koloni e korkyrasve dhe e korintasve. Në mes të tyre kishin shpërthyer mosmarrëveshje. Ata që fituan dënuan me dëbim shumë kundërshtarë. Të dëbuarit u mblodhën dhe si u bashkuan me ilirët, u drejtuan kundër Epidamnit. Ata filluan luftën së bashku me një ushtri të madhe barbare, pushtuan tokat e armikut ndërsa qytetin e rrethuan. Në pamundësi t'i bënin ballë këtij sulmi, epidamnasit dërguan delegatë në Korkyrë për të kërkuar mbrojtjen e korkyrasve, nga të cilët e kishin prejardhjen. Por kur këta nuk u dhanë ndihmën, ata iu drejtuan korintasve, lidhën me ta aleancë dhe e shpallën Korintin si metropolin e tyre të vetëm; në të njëjtën kohë kërkuan kolonistë të rinj. Të shtyrë nga dhëmshuria për epidamnasit dhe nga mëria kundër korkyrasve, të cilët ishin të vetmit nga të gjitha kolonitë, që nuk i kishin dërguar metropolit flitë e zakonshme, korintasit vendosën t'u shkojnë në ndihmë epidamnasve. Si njedhim ata nisën disa kolonistë për në Epidamn dhe ia besuan ruajtjen e qytetit një gamizoni të fortë. Të zemëruar nga kjo, korkyrasit dërguan pesëdhjetë anije me tri sërë lopatash të komanduara nga një strateg. Ky me t'u afruar qytetit dërgoi urdhër dhe kërkoi nga banorët të pranonin të dëbuarit; në të njëjtën kohë u dërguan lajmëtarë tek ushtarët e garnizonit korintas, për t'ua mbushur mendjen që t'i zgidhnin çështjet e kolonisë me anë bisedimesh dhe jo me armë. Korintasit nuk e pranuan këtë propozim. Të dy palët filluan të përgatiten për luftë; mblodhën fuqi detare të konsiderueshme dhe u kujdesën për aleatë. Ky ishte shkaku i luftës së quajtur korintike.

Në Helladë korinthasit ishin në luftë me korkyrasit. Të dy palët ndërluftuese, pasi kishin përqëndruar forcat e tyre detare, po përgatiteshin për një betejë në det. Korintasit me shtatëdhjetë anije të pajisura mirë e sulmuan flotën armike. Korkyrasit që u vunë përballë tetëdhjetë anije me tri sërë lopatash mbetën fitimtarë. Ata arritën të pushtojnë Epidamnin, vranë gjithë robërit, me pëijashtim të korintasve që i vunë në pranga dhe i futën në burg. Të dëshpëruar nga humbja e tyre, korintasit u tërhoqën në Peloponez. Duke mbetur zotër të detit në këto anë korkyrasit u derdhën kundër aleatëve të korintasve dhe shkretuan tokat e tyre.

Libri XIV

Në Maqedoni Amynta, i ati i Filipit, u dëbua nga kryeqyteti i tij prej ilirëve që ishin dyndur në Maqedoni...

Libri XV

Kur po ndodhnin gjithë këto Dionisi, tiran i Syrakuzës, vendosi të themelonte shumë qytete gjatë brigjeve të detit Adriatik. Me këtë ai deshi të bënte të vetin gjirin e Jonit me qëllim që të siguronte lundrimin për në Epir dhe të kishte qytete të veta që t'i shërbenin si baza detare. Ai nxitohej, veç asaj, të hidhej me fuqi të mëdha në Epir që të grabiste faltoren e Delfit, e cila ishte plot thesare. Për këtë ai përfundoi edhe një marrëveshje aleance me ilirët me ndërmjetësinë e Alketës Molos, i cili i dëbuar nga vendi i tij jetonte në atë kohë në Syrakuzë. Meqenëse ilirët ishin në luftë, Dionisi u dërgoi një ndihmë prej dymijë njerëzish dhe pesëqind armatime të plota helene. Ilirët ua ndanë këto armë luftarëve më të mirë, dhe ushtarët që u kishin ardhur për ndihmë i përzien me trupat e tyre. Si mblodhën një fuqi të madhe, hynë në Epir, duke sjellë me vete Alketën për ta rivendosur në fronin e molosëve. Në fillim, meqenëse nuk gjetën ndonjë kundërshtim, shkretuan vendin, por më vonë kur u dolën përpara molosët, u përleshën me ta në një betejë të rreptë, në të cilën ilirët dolën fitues, pasi kishin vrarë më shumë se pesëmbëdhjetë mijë molosë. Kur e morën vesh lakedemonët këtë fatkeqësi të epirotëve, u dërguan molosëve përforcime për t'i ndihmuar që t'u prisnin hovin barbarëve.

Kur po ndodhnin këto, banorët e ishullit Paro, sipas një orakulli, dërguan kolonë në Adriatik dhe themeluan në ishullin e quajtur Far një qytet me ndihmën e tiranit Dionis. Ky i fundit, disa vjet më parë kishte dërguar në Adriatik kolonë dhe kishte themeluar qytetin e quajtur Lis.

Në këtë kohë, pra, parasit që ishin vendosur në ishullin Far u kishin lejuar barbarëve, banorëve të vjetër të këtij ishulli, të zinin të qetë një vend shumë të fortë, dhe ata vetë kishin ndërtuar në buzë të detit një qytet, që e rrethuan me mure. Po më vonë meqenëse banorët e vjetër të ishullit filluan ta shikonin me sy të keq nguljen e helenëve këtu, thirrën në ndihmë ilirët që banonin në bregun përkundrejt. Një numër i madh anijesh të vogla me më shumë se dhjetë mijë vetë brenda zbritën në ishullin Far, shkatërruan pasuritë e helenëve dhe vranë shumë prej tyre. Por, kur sunduesi i Lisit, që ishte emëruar aty prej Dionisit, mësoi për këtë gjë, erdhi me shumë anije me tri sërë lopatash dhe sulmoi anijet e vogla të ilirëve, disa prej tyre i mbyti, të tjerat i zuri, ngabarbarët vrau më tepër se pesë mijë dhe rreth dy mijë i zuri rob...

Në Maqedoni, mbreti Amynta, i mundur nga ilirët pasi kishte humbur shpresën për të rivendosur pushtetin e tij, u lëshoi olynthasve një pjesë të madhe të tokave kufitare.

Timotheu, pasi mori komandën e flotës u drejtua për në Kefaleni, bëri për vehte qytetet e saj dhe bindi qytetet e Akamanisë që të anojnë nga athinasit. Ai u bë mik i Alketës, mbretit të molosëve, tërhoqi në anën e tij qytetet rreth e rrotull dhe i mundi lakedemonët në betejën detare pranë Leukadës.

Libri XVI

Ai /Filipi II/ e gjeti Maqedoninë të robëruar nga ilirët...

Në këtë kohë Filipi, i biri i Amyntës dhe babai i atij Aleksandri, që luftoi e mundi persët, hipi në fron të Maqedonisë në rrethanat që do t'i bëjmë të njohura. Amynta, i mundur prej ilirëve, qe detyruar t'u paguante një tribut fituesve. Ilirët kishin marrë peng Filipin, më të voglin e djemve, dhe ua kishin dhënë tebanëve...

 

Pas vdekjes së Amyntës, Aleksandri, më i madhi i bijve të tij, trashëgoi kurorën; ky u vra pabesisht nga Ptoleme Alori, i cili i rrëmbeu fronin, por edhe ky, nga ana e tij u vra nga Perdika, i cili u shpall mbret. Pcrdika u mund nga ilirët në një bctcjë të madhe dhe ra në çastin vendimtar. Vëllai i tij Filipi, iku nga Teba, ku mbahej si peng dhe u bë mbret i Maqedonisë, mbretëri që atëhcrë ishte mjaft e dobësuar.

Maqedonët kishin humbur më shumë se katër mijë vetë në betejë. Pjesa tjetër e ushtrisë e trembur nga fuqia e ilirëve, nuk guxonte aspak të vazhdonte luftën.

Ndërkaq, paionët, që banonin në kufijtë e Maqedonisë shkretuan vendin, pa pyetur për maqedonasit. Ilirët mblodhën trupa të shumta dhe vendosën të nisen kundër Maqedonisë...

Ai /Filipi II/ ishte kështu i lirë nga lufta me athinasit , kur mori vesh vdekjen e Agit, mbretit të paionëve. Filipi vendosi të përfitonte nga ky rast për të sulmuar këtë fis. U nis, pra, kundër Paionisë, i mundi barbarët në betejë dhe i shtrëngoi t'u nënshtrohen maqedonasve. Nuk i mbeteshin të tjerë armiq përveç ilirëve dhe dëshironte me zjarr t'i nënshtronte edhe këta; bëri pra një mbledhje të gjerë dhe i foli ushtrisë me guxim, duke e nxitur për luftë, pastaj u turr kundër Ilirisë me jo më pak se dhjetëmijë këmbësorë dhe gjashtëqind kalorës. Atëherë Bardhyli, mbreti i ilirëve, si mori vesh ardhjen e armiqve, së pari dërgoi delegatë dhe i propozoi Filipit të bënin paqe me kusht që të dy palët të mbanin qytetet që kishin në zotërim në atë kohë. Mirëpo Filipi iu përgjegj se dëshironte me të vërtetë paqe, po s’do ta bënte po qe se ilirët s'do t'i lironin të gjitha qytetet e Maqedonisë që kishin pushtuar. Delegatët u kthyen pa bërë asgjë. Bardhyli, duke patur besim në fitoret e deritanishme dhe në trimërinë e ilirëve, mori ushtrinë - dhjetë mijë këmbësorë të zgjedhur e afro pesëqind kalorës — dhe i doli armikut përpara. Të dy ushtritë posa u afruan,u përleshën me britma të mëdha. Atëherë Filipi, që komandonte krahun e djathtë dhe kishte maqedonasit më të zgjedhur, urdhëroi kalorësinë t'i kthente kuajt e t'u binte barbarëve nga anët, ndërsa ai vetë u ra nga balli dhe kështu nisi një betejë e fortë. Ilirët me vrap u radhitën në formë tulle dhe me guxim e trimëri i bënë ballë rrezikut. Në krye, fitoija nuk anoi as nga njëra, as nga tjetra palë, dhe kështu vazhdoi për një kohë të gjatë, se të dy ushtritë luftuan me trimëri të rrallë. Nga të dy anët shumë vetë u vranë dhe ca më shumë u plagosën, dhe rreziku i kanosej herë njërës, herë tjetrës palë, duke u lëkundur vazhdimisht sepse luftohej me trimëri. Po kur kalorësia u sul nga anët dhe nga shpina, dhe kur Filipi me luftëtarët më të zgjedhur u ra nga balli me trimëri ilirëve, atëherë këta u thyen e ua dhanë këmbëve me të shpejtë. Maqedonasit i ndoqën këmba-këmbës dhe për një kohë të gjatë, duke vrarë shumë ilirë gjatë kësaj ndjekje, gjersa Filipi, me anë të burisë i thirri maqedonasit të kthehen prapa. Ngriti pastaj lapidarë dhe varrosi aty gjithë luftëtarët e tij që ishin vrarë në këtë betejë. Ilirët dërguan delegatë dhe përfunduan paqen, pasi liruan të gjitha qytetet e Maqedonisë që kishin pushtuar. Ilirët humbën në këtë betejë më shumë se shtatë mijë vetë.

Ai /Dionisi i Riu i SyrakuzësJ themeloi në Apulie dy qytete që duhej të shërbenin si skela të sigurta për ata, që lundronin në detin Jon; mbasi barbarët që banonin në këto brigje shkretonin detin me anijet e tyre të shumta pirate, duke e bërë të pamundur lundrimin në Adriatik për anijet tregtare.

Në të njejtën kohë Filipi, mbreti i maqedonase i mundi ilirët në një betejë të madhe, dhe pasi vuri nën zotërimin e tij gjithë banorët gjer në liqenin Lyhnid u kthye në Maqedoni. Ai bëri me ilirët një paqe fitimtare.

Kur Dioni /Dionisi/ arriti në kufijtë e Syrakuzës, erdhën tek ai një numër i madh njerëzish të paarmatosur që vinin nga krahinat dhe qyteti. Dionisi, që nuk u besonte syrakuzasve, shumicën e tyre e kishte pasë çarmatosur. Në këtë kohë° tirani ndodhej me një numër të madh trupash në qytetet porsa të themeluara në brigjet e Adriatikut.

Afër Maqedonisë tre mbretër: i Thrakisë, Paionisë dhe Ilirisë ishin bashkuar për të sulmuar Filipin. Këta mbretër fqinjë e shihnin me një sy plot cmirë rritjen e fuqisë së Filipit; dhe duke qenë se nuk ishin aq të fortë për ta luftuar veçmas ishin lidhur ndërmjet tyre me shpresë që t'ia arrinin me lehtësi qëllimit. Ata ishin akoma të zënë me mbledhjen e ushtrisë së tyre, kur Filipi u vërsul mbi armiqtë, dhe si i gjeti në rrëmujë e të frikësuar i detyroi t'u nënshtrohen maqedonasve.

Filipi, që kishte trashëguar urrejtjen për ilirët nga i ati dhe s'e kishte ndryshuar, u lëshua mbi Ilirinë me një ushtri të fortë . Ai plaçkiti vendin, nënshtroi shumë fortesadhe u kthye në Maqedoni me plaçkë të madhe...

Në këtë vit Arrymba, mbret i molosëve, vdiq mbas një sundimi prej dhjetë vjetësh; ai la një djalë të quajtur Aiakid, babanë e Pirros, por me ndërhyrjen e Filipit të Maqedonisë, mbas Arrymbës fronin e zuri Aleksandri, i vëllai i Olympisë.

Sidoqoftë Filipi, duke besuar se kishte mbështetjen e perëndive gëzohej qysh më parë se Azia do të binte në duar të maqedonasve. Ai urdhëroi, prandaj, të bëheshin flijime madhështore në nderim të perëndive dhe celebroi në të njejtën kohë martesën e së bijës, Kleopatrës, që e kishte me Olympinë dhe që ia dha për nuse Aleksandrit, mbretit të epirotëve, i cili ishte i vëllai i Olympisë. Për të tërhequr në 5 këto festa një numër sa më të madh helenësh ai organizoi shfaqej muzikore dhe festa të shkëlqyera, në të cilat ftoi edhe miqtë e vet edhe të huaj. Ai pruri të ftuar nga e gjithë Hellada dhe i porositi miqtë që të ftojnë nga ana e tyre të gjithë rrethin e miqësisë; ai kishte ambicjen të fitonte zemrën e helenëve dhe t'i përgjigjej me dinjitet nderit që i kishin bërë, duke e emëruar kryekomandant të Helladës.

Libri XVIII

Në këtë vit erdhën në Babyloni të deleguar pothuajse nga e gjithë bota; një palë 1 përgëzonin mbretin për fitoret e tij, të tjerë i ofronin kurora, shumë ndër ta i sillnin dhurata të çmuara, disa lidhnin me të marrëveshje miqësie e aleanca; më në fund disa erdhën për t'u shfajësuar për akuzat që u kishin bërë. Të gjithë popujt, qytetet e sundimtarët e Azisë i paraqitën atij homazhe. Erdhën shumë dinastë nga Evropa dhe Libia. Ndërmjet atyre të Libisë shquheshin të dërguarit e Kartagës dhe të Libifinikës si dhe ata të krejt popujve që banonin bregdetin deri tek shtyllat e Herakliut. Përsa i përket përfaqësuesve të Evropës, këtu dalloheshin ata të qyteteve helene, të Maqedonisë, të Ilirisë dhe të një pjese të madhe të bregdetit të Adriatikut; më në fund ata të popujve të Thrakisë të galatëve, fqinjëve të tyre, raca e të cilëve porsa kishte filluar të njihej atëherë nga helenët.

Sa për helenët e tjerë, një palë anonin nga aleanca me maqedonasit, të tjerët qëndruan të paanshëm. Të gjithë etolët ndoqën, pra, të parët lidhjen e Athinës, siç u tha më parë; pas tyre erdhën të gjithë thesalët, me pëijashtim të pelinëve; oitët pa herakleasit; ahejt e ftiasit pa tebanët; meliejt me pëijashtim të lamiasit pastaj të gjithë dorët, lokidasit, fokidasit, ainianët, alyzejt, dolopët, atamanët, leukadasit dhe molosët, që ishin nën Arypten0, i cili duke bërë aleancë me paramendim të keq, bashkëpunoi si tradhëtar me partinë maqedonase; kurse një pjesë e vogël e ilirëve dhe e thrakëve, për urrejtje kundër maqedonasve nuk hynë në aleancë; pastaj karystët e Eubesë; morën pjesë në luftë të fundit nga Peloponezi argasit, sikyonasit, elejt, mesenasit dhe banorët e Aktesë . Pra, në aleancën e helenëve bënin pjesë këta që u përmendën.

Polyperhu, i ngarkuar me regjencën, me pëlqimin e miqve të tij, prej të cilëve kishte kërkuar këshillë, thirri Olympinë, për t'i besuar asaj edukimin e djalit të Aleksandrit që ishte akoma fëmijë dhe e ftoi atë të vinte në Maqedoni, ku do të ushtronte detyrat mbretërore. Më parë Olympia kishte qenë detyruar të arratisej në Epir për t'iu larguar mërisë së Antipatrit. Kjo ishte gjendja në Maqedoni.

Libri XIX

Në Maqedoni, Eurydika, regjente e mbretërisë, kur mori vesh se Olympia po përgatitej të kthehej , dërgoi në Peloponez, tek Kasandri, një lajmës me një letër, në të cilën ajo e thërriste të vinte sa më parë në ndihmë të saj. Në të njëjtën kohë, ajo u përpoq me anë dhuratash dhe me anë premtimesh të bukura t'i tërhiqte në anën e vet maqedonasit më aktivë. Ndërkaq Polyperhu mblodhi një ushtri, u bashkua me epirotin Aiakid dhe e rivendosi Olympinë në mbretërinë e tij me të birin e Aleksandrit . I njoftuar se Eurydika me ushtrinë e saj ndodhej në Evia të Maqedonisë, ai marshoi menjëherë kundër saj i vendosur t'i jepte fund gjendjes me anën e luftës. Të dy ushtritë ishin ndërkaq ballë për ballë, kur maqedonasit, të mbushur me respekt nga pamja e Olympisë, e cila u kujtonte të gjitha të mirat që kishin pasur nga Aleksandri, ndërruan mendje. Në vend që të luftonin, kapën menjëherë mbretin Filip dhe njerëzit e tij. Eurydika, që ishte tërhequr në Amfipol me Polyklin, njërin nga këshilltarët e saj, u arrestua gjithashtu. Olympia, duke shtënë kështu në dorë këta dy njerëz të shtëpisë mbretërore, hipi mbi fron pa luftë, por ajo nuk u tregua e matur në përdorimin e .. Kur mori vesh Kasandri se Aiakidi, mbret i epirotëve, do të vinte në ndihmë të Olympisë, dërgoi Atarhinë, një nga komandantët e tij, me ushtri të përgatitur që t'u dalë përpara epirotëve. Atarhia u shpejtua të zbatonte urdhërin e Kasandrit dhe mbasi zuri më parë ngushticat në kufi të Epirit, bëri të dështojë ndërmanja e Aiakidit, sepse turmat e epirotëve marshonin pa dashje kundër maqedonasve dhe gjatë' përleshjes ngritën krye. Ndërkaq Aiakidi që donte me çdo mënyrë t'i vinte në ndihmë Olympisë, lëshoi të pakënaqurit dhe mori me vete ata që 4 ishin të gatshëm të ndanin fatin e luftës; ai kishte dëshirë t'i futej rrezikut, por nuk kishte mjaft fuqi, mbasi pak ushtri kishte mbetur rreth tij. Epirotët që u ndanë, u kthyen në atdhe, ngritën krye kundër mbretit që ishte larg dhe me një vendim të popullit e dënuan me mërgim dhe u lidhën me Kasandrin. Asnjë ngjarje e tillë nuk kishte ndodhur në Epir qysh nga Neoptolemi, i biri i Akilit, që kishte sunduar në këtë vend,pasi gjithmonë deri në këtë kohë djali që zëvendësonte babanë në fron, aty vdiste. Kasandri pushtoi Epirin. Dërgoi Lykiskun si qeveritar ushtarak e civil. Shumë shpejt epirotët, që deri atëherë ishin kundër aleancës me maqedonët, braktisën Olympinë, punët e së cilës ishin pa shpresë dhe u bashkuan me Kasandrin...

Ai /Kasandri/ nxiti pastaj familjet e atyre që kishte vrarë Olympia dhe i shtyri ata ta akuzojnë para mbledhjes së përgjithshme të maqedonasve. Olympia e cila mungonte dhe nuk pat, pra, mundësi të mbrohej, u dënua me vdekje nga gjyqi i maqedonasve. Kasandri dërgoi me një herë tek Olympia disa nga të besuarit e tij, të ngarkuar që ta këshillonin mbretëreshën që të arratisej fshehurazi dhe ta hipnin mbi një anije, që shkonte për Athinë. Kasandri veproi kështu jo për të shpëtuar Olympinë... Por Olympia nuk pranoi të merrte arratinë; ajo shpalli përkundrazi se ishte gati të paraqitej para gjithë maqedonasve dhe t'i nënshtrohej dënimit. Duke dyshuar në efektin, që mund të bënte mbi masën mbrojtja e mbretëreshës dhe nga frika se mos populli, duke kujtuar të mirat e Aleksandrit dhe të Filipit tërhiqej nga dënimi, Kasandri ngarkoi dyqind nga ushtarët e tij më besnikë dhe i urdhëroi ta vrisnin Olympinë në vend. Këta ushtarë, si hynë në pallat, u mbushën me respekt para qëndrimit fisnik të Olympisë dhe u kthyen pa e kryer detyrën e tyre. Por njerëzit e atyre që Olympia kishte vrarë, duke pasur për të marrë gjak dhe duke dashur, në të njëjtën kohë, t'i hyjnë në qejf Kasandrit, e vranë mbretëreshën, e cila nuk lëshoi asnjë klithmë, që mund të tradhëtonte dobësinë e seksit të saj. Ky qe fundi i Olympisë, e cila gjatë jetës së saj qe mbuluar me nderime. Kështu mbaroi e bija e Neoptolemit, mbretit të epirotëve, e motra e atij Alcksandri, që bëri luftë në Itali, e shoqja e Filipit, që qe një nga mbretërit më të fortë të Evropës dhe më në fund c ëma e Aleksandrit, e këtij mbreti, që kishte kryer kaq vepra të mëdha dhe të bukura.

Ai /Akrotati, biri i mbretit Kleomen/ iku /nga Sparta/ pa lejcn e eforëve, mori me vete një numër të vogël anijesh dhe u drejtua për në Akragas. Një furtunë e fortë e hodhi në detin Adriatik, në tokën e Apollonisë. Ky qytet ishte i rrethuar në atë kohë nga Glaukia, mbreti i ilirëve.

Akrotati bëri që të hiqej rrethimi i qytetit dhe ia mbushi mendjen mbretit të përfundonte një traktat paqeje me apolloniatët.

Në këtë kohë, Filipi, i dërguar si komandant nga Kasandri për të luftuar kundër etolëve, hyri me të shpejtë me ushtrinë e tij në Akamani dhe filloi të grabisë dhe të shkretojë tokat e etolëve. Por kur mori vesh se Aiakidi, mbreti i epirotëve, ishte kthyer në vendin e tij dhe mblidhte ushtri të madhe, vendosi të marshonte kundër tij menjëherë. Ai i gjeti epirotët gati për të luftuar dhe lufta filloi menjëherë.

Filipi vrau një numër të madh armiqsh dhe zuri shumë robër. Midis këtyre të fundit ishin ata të pesëdhjetët, të cilët e kishin kthyer mbretin në Epir. Filipi i dërgoi këta të lidhur tek Kasandri. Ndërkaq ushtarët e Aiakidit që kishin shpëtuar u bashkuan me etolët. Filipi i sulmoi përsëri, i mundi dhe vrau një numër të madh prej tyre. Ndër të vrarët ishte edhe vetë mbreti Aiakid...

Ndërsa ndodhnin këto gjëra, korkyrasit që kishin ardhur për t'u ndihmuar apolloniatëve dhe epidamnasve i zbrapsën me humbje të rënda forcat e Kasandrit, çliruan Apolloninë dhe Epidamnin ia dorëzuan Glaukisë, mbretit të ilirëve.

Ndërsa ndodhnin këto gjëra, epirotët pas vdekjes së Aiakidit, mbretit të tyre, ia dhanë mbretërinë Alketës, i cili ishte dëbuar nga i ati i tij Arrymba dhe qe treguar gjithnjë armik i Kasandrit. Për këtë Lykisku, i emëruar nga Kasandri si komandant ushtarak i Akamanisë, hyri me një ushtri në Epir, duke shpresuar të rrëzonte me lehtësi Alketën, pasi gjendja në mbretërinë e tij nuk ishte e qëndrueshme. Lykisku vendosi lëmin në rrethet e qytetit Kasopia. Alketa, nga ana e tij dërgoi të dy djemtë e tij Aleksandrin dhe Teukrin, nëpër qytete me urdhërin që të ngrinin sa më shumë ushtarë. Ai vetë u nis në krye të ushtrisë së tij, dhe pasi iu afrua armikut, qëndroi të priste kthimin e të bijve. Por, të sumuar nga Lykisku me forca të mëdha, epirotët të tmerruar, e braktisën Alketën, i cili i trembur iku të mbrohej në Eurymene, qytet i Epirit. Në kohën që ky ishte i rrethuar, i biri i tij, Aleksandri, i erdhi në ndihmë.

Kur Kasandri mori vesh për humbjet e ushtrisë së tij, erdhi me vrap në Epir, për të ndihmuar Lykiskun meqenëse nuk dinte akoma për sukseset e luftës së dytë. Si e gjeti Lykiskun fitimtar, bëri paqe me Alketën dhe lidhi me të një traktat aleance; pastaj me një pjesë të ushtrisë së tij u drejtua për në bregun e Adriatikut, me qëllim . që të rrethonte qytetin e apolloniatëve, të cilët kishin dëbuar gamizonin e tij dhe ishin lidhur me ilirët. Megjithëkëtë, ata të qytetit nuk e humbën fare, po përkundrazi dërguan delegatë për të kërkuar ndihma nga aleatët e tjerë dhe menjëherë u rreshtuan përpara murcve të qytetit. Pas një beteje të fortë e të gjatë apolloniatët, duke pasur ushtri më të madhc, i thyen armiqtë dhe i shtrënguan të ikin. Kasandri vetë, mbasi humbi shumë ushtarë dhe duke mos pasur fuqi të mjaftë si edhe duke patur parasysh stinën e dimrit, u kthye në Maqedoni.

Me të ikur Kasandri nga Epiri, leukadasit, të ndihmuar edhe nga kerkyrasit, e nxorën jashtë qytetit rojen e Kasandrit. Sa për epirotët, këta mbetën nën sundimin e mbretit Alketa për disa kohë, por meqenëse ky ishte shumë i keq, populli e vrau atë bashkë me të dy na bijtë të quajtur Esion dhe Nison, të mitur nga mosha.

Libri XX

Në Maqedoni Kasandri i kishte dërguar ndihmë Audoleonit mbretit të Paionisë, që ndodhej në luftë me autariatët. Ai e shpëtoi nga një rrezik kërcënues, duke shpëmgulur për në malin Orbel njëzet mijë autariatë së bashku me gratë e fëmijët e tyre.

info@balkancultureheritage.com