Bylisi
Mitologjia Helene
~Jim Tierney
Qyteti antik
~Fustel De Coulanges
Origjina e Mendimit
~Jean Pierre Vernant
Struktura e simbolizmit ilir
~Aleksandër Stipçevic
Pirateria ilire
~Pierre Cabanes
Mbretërimi i Gentit
~Pierre Cabanes
Mesapët dhe gjuha e tyre
~Myzafer Korkuti
Arkitektura Sepulkrale
~Apollon Baçe
Vlora në mesjetë
~Konstantin Jereçek
Klementi i Ohrit dhe Shqipëria
~Dimitri Obolenski
Ajkuna kján Omerin
~Curraj – Epér (Mirash Gjoni)
Orët e Mujit
~Visaret e Kombit
Shqipëria e Lashtë
~Luigi M. Ugolini
Ballkani Qëndror
~Guillaume Lejean
Udhëtimet e para 1897 - 1905
~Franc Baron Nopça
Fiset Shqiptare
~Robert Elsie
Gegët dhe toskët
~Robert Elsie
Fisi i Kelmendit
~Robert Elsie
Në anijen "Danubio"
~Marcin Czerminski
Shebeniku (Sibenik)
~Marcin Czerminski
Skardona dhe Ujvara e Kërkës
~Marcin Czerminski
Nga Shqipnia e jugut
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Mesme
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Veriut
~Johann Georg von Hahn
Gryka e Kotorrit
~Marcin Czerminski

Bylisi

Stera e Bylisit, 51 m e gjatë, 4.2 m e gjerë dhe 6 m e thellë , ka pasur një kapacitet prej 1.2 milionë litrash. E ndërtuar në fillim të shek. III p.e.s. poshtë shkallares së stadiumit, njëdorazi me të, ajo shërbente për ruajtjen e rezervës kryesore të ujit në raste rrethimi. Nisur nga popullsia e qytetit prej rreth 5500 banorësh 48 dhe norma e konsumit të ujit, në antikitet, rreth 101/person, kjo rezervë ishte e mjaftueshme për një periudhë trejavore, pa marrë në konsideratë këtu ujin e sterave private. Në rrethimet e rrepta, ku norma zbriste në person, uji i kësaj stere mjaftonte për përballimin e një rrethimi 100-ditor pa reshje.

Pozicioni i saj 100 m larg teatrit dhe ngjitur me stadiumin, tregon se ajo shërbente edhe për furnizimin me ujë te pijshëm të spektatorëve që ndiqnin garat sportive dhe shfaqjet teatrale.

Stera, pjesërisht e gdhendur në shkëmb dhe pjesërisht me blloqe të latuara guri, mbulohej me një strukturë harqesh të mirfillta 0.08-0.90 m të gjera, të vendosura po 0.80-0.90 m larg njëri-tjetrit. Harqet përbëhen nga 11 blloqe në formë pyke, mbi të cilat mbështetej mbulesa me blloqe 1.2 m të gjata, mbi të cilat vijnte pista e stadiumit. Për të ndaluar rrjedhjen e ujit dhe infiltrimet e papastra, stera është suvatuar me llaç hidroizolues, me gëlqere dhe kokrriza e pluhur tulle.

Foinike. Stera publike e Foinikes, ndodhet në juglindje të akropolit. Stera e shek. IV/III p.e.s., (16 x 14.50 x 4.90 m) ka një kapacitet për 1.1 milion litër ujë. E gdhendur në shkëmb dhe veshur me blloqe të latuara guri, ajo është e hidroizoluar me llaç shamot, me gëlqere dhe grimca tulle. Kolonat mbajtëse në mesin e saj i përkasin rindërtimit të periudhës romake, ndërsa në periudhën antike ajo mbulohej me strukturë druri.

Orraon(Amotopos). Stera e Orraonit me kapacitet mbartës 400000 1. ujë (14 x 7 x 4 m), ndodhet në skajin më verior të qytetit. Stera është e gërmuat në shkëmb dhe e veshut me muraturë të rregullt izodomike. Një palë shkallë të gurta në skajin verilindor, të zbrisnin në tabanin e saj. Stera e mbuluar me strukturë druri, i brendashkruhej një rrethimi me murturë po izodomike (20 x 13 m).

Nisur nga sipërfaqja 5 hektarëshe e Orraonit, përkatësisht popullata rreth 1000-banorëshe, stera siguronte një furnizim 40-ditor për konsumin normal 10 1/ditë dhe një furnizim 200-ditor,«praktikisht të pafund, për konsumin 2  1/ditë në situatë rrethimi. Si e tillë, kjo rezervë mjaft e lartë thekson karakterin mbushej me ujin e shiut që binte në çati dhe kalonte në të nëpërmjet një sistemi tubacionesh. Forma e tyre është cilindrike dhe rrallëherë në trajtë shisheje (Gurzezë). Në banesat me oborr peristil sterat gjenden brenda oborrit, ndërsa në të tjerat skajeve të banesës. Normalisht diametri i tyre është 1.50-1.60 m, thellësia 2.50-3.50 m dhe kapaciteti për 7000-15000 1. ujë. Nisur nga norma e konsumit 10 1/person, për një familje 7 prej personash kjo i korrespondon një rezerve 100-200 ditore, praktikisht të pashtershme.

Paretet e sterave janë ndërtuar me muraturë guri ose tullash sektoriale të lidhura me baltë. Hidroizolimi arrihej nëpërmjet suvatimit të pareteve të brendshme me llaç shamot, me grimca tulle, dhe në një rast të vetëm me anë të lyerjes me serë (Nikaia). Për të ndaluar infiltrimin e ujërave sipërfaqësore, sterat visheshin nga jashtë me një këmishë argjile. Nga lart ato mbylleshin me kapakë guri, në mesin e të cilëve gjendej vrima e marrjes së ujit dhe anash kanali i furnizimit.

info@balkancultureheritage.com