Mark Tul Ciceroni lindi pranë Arpinit me 3 janar të vitit 106 para e. sonë. Në Romë studjoi për drejtësi dhe retorikë. Pas një udhëtimi që bëri në Greqi dhe veçanërisht në Athinë e Rod, ai i përsosi njohuritë e tija në artin e oratorisë dhe në filozofi. Në vitin 63 para e. sonë, Ciceroni arriti të zërë postin më të lartë në shtet, të bëhet konsul. Gjatë konsulatës, ai zbuloi komplotin e Katilinës, por më vonë, në vitin 59 para e. sonë ra viktimë e intrigave të kundërshtarëve të tij, prej të cilëve u dërgua në mërgim. Pas dy vjetësh ai u kthye rishtas në Romë ku u muar kryesisht me studime retorike dhe filozofike. Gjatë luftës civile Ciceroni mbajti anën e Pompeut, pasi ai kujtonte se vetëm kështu mund të mbrohej çështja e republikës. Me vrasjen e Cezarit, Ciceroni u bë një nga krerët e partisë së senatit, që luftonte Mark Antonin, agjentët e të cilit e vranë në vitin 43 para e. sonë.
Ciceroni u dallua gjatë jetës së tij, para së gjithash, si orator. Fjalimet e tija të mbajtura me raste të ndryshme, si burrë shteti dhe si avokat, dallohen për fuqinë bindëse, si dhe forcën tërheqëse të fjalës. Korrespondenca dhe fjalimet e Ciceronit formojnë një burim të rëndësishëm historik pasi ndihmojnë jo vetëm që të njihemi me personalitetin e vetë autorit, por dhe me periudhën plot ngjarje të kohës para Augustit.
Ai shkroi edhe një seri veprash si: "De oratore" (Mbi oratorinë), "De republica" (Mbi shtetin), "De senectute" (Mbi pleqërinë), "De amicitia" (Mbi miqësinë), etj.
Gjuha e Ciceronit është e zgjedhur dhe shumë e përpunuar, stili i tij i qartë dhe i bukur, mendimet e ilustruara me figura shumë tërheqëse gjuhësore.
Në korrespondencën e Ciceronit me mikun e tij të ngushtë Pompon Atikun, i cili jetonte në atë kohë në pronën e tij të madhe në territorin fshatar të Buthrotit, mësojmë për vendosjen e ushtarëve veteranë në tokat e Atikut dhe përpjekjet e këtij të fundit për të shpëtuar pronat. Po ashtu edhe në akuzat e tij të drejtuara kundër Pizonit, sundimtarit të provincës maqedone, ne gjejmë disa të dhëna të rëndësishme për madhështinë e pasurinë e Dyrrahit dhe Apollonisë, në të cilat ai jetoi për një kohë, për praninë e latifundeve në Epir qysh në epokën republikane, për shfrytëzimin e krahinave dhe qyteteve të Ilirisë nga sundimtarët e provincës maqedone, etj.
(Njerëzve të familjes)
Unë erdha në Dyrrah për arsye se ky është edhe qytet i lirë dhe besnik ndaj meje dhe i vendosur afër Italisë. Por nëqoftëse popullsia e madhe e këtij vendi do të më shqetësojë, do të iki në një vend tjetër dhe do të shkruaj.
Ad Atticum
(Atikut)
Gëzohem që ti je i kënaqur nga ajo që ke blerë në Epir. Ti si më i mençur u rregullove me shtëpi në Buthrot. Por më beso, ky qytet i antasve, ku gjendem unë, i ngjan shumë municipit tënd.
Më përshkruaj, të lutem, Amalteun tënd: si është zbukuruar, çfarë pozicioni ka? Dërgomë po ashtu poema e tregime që ke mbledhur si dhe për vetë Amalteun. Unë dua të ndërtoj një Amaltë në pronën time në Arpin. Po të dërgoj diçka nga veprat e mia. Unë nuk kam përfunduar akoma asnjë...
Nëqoftëse ti nxiton, sidoqoftë do të më arrish, sepse unë ose do të kem sosur në Epir, ose do të kaloj pa u ngutur nëpër Kandavi.
Pra dije se Anti është për Romëni që Buthroti është për Korkyrën..
Unë do të bëj çdo gjë të mundur për të nxjerrë për çështjen e Buthrotit dekretin që ti dëshiron.
Do qielli që unë të mund të takoj Antonin për të folë për çështjen e Buthrotit
Nëqoftëse do të takoj Antonin nuk do të harroj çeshtjen e Buthrotit
Në lidhje me ankesën tënde për Buthrotin, Antoni erdhi në Misenë kur unë isha në Pompei.
Lajmësi yt më dha një letër; është e tepërt të ngulësh këmbë për Buthrotin. Kjo punë s'ka qenë as ka për të qenë për ty kaq për zemër sa për mua. Unë iu vura kësaj pune qysh në fillim si një gjëje që më shqetësonte më shumë në botë.
... Jam i magjepsur me të vërtetë për rrugën që po merr çështja e Buthrotit.
"Ciceroni, të dashurit të tij Dolabelës, konsul"
Kur unë mësova nga letrat e Atikut tonë përçapjen tënde dhe shërbimin e rëndësishëm që i ke bërë atij, dhe kur ti vetë më shkrove se bëre atë që deshëm ne, po shpejtoj të të falënderoj me letër e të të them se asgjë nuk do të më kënaqte më tepër se kjo. Vetë Atiku erdhi në Tuskul apostafat për të më folur për mirënjohjen e tij, për të më thënë se sa është prekur nga zelli që ke treguar në çështjen e Buthrotit dhe nga dashuria e veçantë e jote. Nuk mundem që të mos t'i shpreh edhe një herë ndjenjat e mija dhe të tij. Nga të gjitha provat e interesimit dhe të lidhjes me mua o Dolabelë, ti e di mirë që asgjë nuk do të më pëlqente dhe nuk do të më prekte më tepër se ajo që tregon se sa unë të dua dhe sa ti më do. Në saje tënde çështja dhe qyteti i Buthrotit do të shpëtojnë, tani kjo punë duhet vazhduar. Ata janë nën mbrojtjen tënde. Ti e di, sa herë të kam porositur; nuk mbetet veçse që të lutem që të vazhdosh mbrojtjen tënde dhe për t'i mbrojtur të ushtrosh autoritetin tënd. Nëqoftëse pranon për dashuri që ke për mua dhe nëqoftëse buthrotasit mund të mbështeten tek ti, në këtë mënyrë ti bëhesh garancia e qetësisë së tyre dhe përgjithmonë liron Atikun e mua nga një kujdes e torturë e madhe.
... Rafshin të gjitha të këqijat mbi L. Antonin, nëqoftëse është e vërtetë që ai ua do të keqen buthrotasve.
Çështja e Buthrotit nuk është e panjohur për ta, unë ua kam thënë shpesh dhe po ju kujtoj edhe njëherë.
Qëkurse u bë e njohur se tokat e Buthrotit u ishin caktuar ushtarëve, Atiku i prekur hartoi një ankesë. M'a dha mua për t'ia dhënë Cezarit. Atë ditë unë isha për darkë tek ai. Lutjen e tij ia dhashë Cezarit, i cili e pranoi dhe iu përgjegj Atikut që ajo që kërkonte ishte e drejtë, por duhej që buthrotasit të paguanin tepricën e taksës së tyre kur të vinte afati...
Pas kësaj unë u habita që jo vetëm Cezari i kishte lënë të mblidheshin ata që kërkonin toka në Buthrot, por ju kishte caktuar ju t'i dorëzonit ato... Pasi Cezari nxori një dekret në favor të buthrotasve, në të cilin vura emrin si dëshmitar bashkë me persona të tjerë të lartë, na premtoi se kur ushtarët veteranë të kenë kaluar detin do t'u jepte toka të tjera, por ai pas pak vdiq. Pastaj, sikurse e dini ju ishit të pranishëm kur një dekret i senatit ngarkonte konsujt të njiheshin me veprimet e Cezarit) çështja u shty për në 1 Korrik. Ky dekret u konfirmua me datën 2 të po atij muaji nga një ligj që i ngarkonte konsujt të njihnin atë që Cezari kishte bërë, dekretuar e vendosur. Çështja e Buthrotit iu kalua konsujve. Ata lexuan dekretin dhe shumë shkresa të nxjerra nga Cezari; konsujt si u këshilluan, vendosën në favor të buthrotasve.
In M. Antonium Philippicae
(Filipikët kundër M. Antoni)
Ka akoma më, o senatorë. Gai Antoni mban edhe M. Brutin, i cili ka pushtuar Apolloninë, qytet i madh e hijerëndë; besoj se ka pushtuar Bylisin ka pushtuar Amantinë, kërcënon Epirin dheështë te portat e Orikut...
In Pisonem
(Kundër Pisonit)
Ne i njohim krimet që ke bërë me arritjen tënde, kur pranove të holla nga dyrrahasit për vrasjen e mikut tënd Platorit; ti rrënove shtëpinë e atij, të cilit i kishe dhënë gjakun dhe pasi more nga ai skllevër muzikantë dhe dhurata të tjera, ti e qetësove për frikën e dyshimin e madh të tij, dhe në besë tënde e detyrove të vinte në Thesalonik. Atje ti nuk e bëre të vdesë sipas zakonit të të parëve tanë, edhe sikur ai i mjeri të kishte pranuar më parë të vdiste nga goditja e sëpatës së mikut të tij, por urdhërove mjekun, të cilin e pate marrë për vete që t’i priste damarët. Vrasjes së Platorit i shtove atë të Pleuratit, shokut të tij, të cilin e vrave me shkopinj, me gjithë moshën e kaluar të tij...
A nuk e akuzove si kreditor ndër debitorët e tij Fufidin, kalorësin romak, burrë me merita të mëdha, kur apolloniatët të dhanë në Romë 200 talenta për të larë borxhet.
Ahea e boshatisur, Thesalia e shkretuar, Athina e keqpërdorur, Dyrrahu e Apollonia të shkatërruar, Ambrakia e plaçkitur, parthinët e bylinët të gënjyer, Epiri krejt i shkatërruar, lokridasit, fokidasit e beotët të djegur, Akamania, Amfilohia, Perrebia dhe fisi i athamanëve të shitur, Maqedonia e dorëzuar barbarëve, Etolia e humbur për ne, dolopët dhe malësorët fqinjë të dëbuar nga qytetet dhe tokat e tyre qytetarët romakë që tregtojnë në këto vise, të gjithë kanë provuar se ti kishe ardhur vetëm për t'i vjedhur, plaçkitur, keqpërdorur dhe trajtuar si armiq...
Oratio pro P. Sextio
(Ligjëratë në mbrojtje të P. Sekstit)
... /Pizoni/ ka filluar t'ua shesë shtrenjtë paqën thrakëve e dardanëve dhe si pasojë, me qëllim që ata t'i paguanin atij këtë shumë, i ka lënë të plaçkisin Maqedoninë, ka ndarë me debitorët grekë pasuritë e kreditorëve, qytetarë romakë; u kërkon shuma të mëdha dyrrahasve.
Ndërkaq kush prej jush nuk e di se çdo vit ahejtë i paguajnë një shumë të madhe M. Pizonit, dhe se të gjitha taksat doganore të Dyrrahut shkojnë në përfitim të Pizonit?...
Oratio de aruspiciis responses
(Ligjëratë përgjegje aruspiceve)
Kush nuk e di që Platori, nga Orestida - krahinë e lirë e Maqedonisë, njeri i përmendur dhe bujar në këtë vend, shkoi delegat në Thesalonik tek ky perandori ynë (kështu e quajti ai veten). Ky meqë nuk mundi t'i merrte të holla, e burgosi dhe aty futi mjekun e tij për t'i prerë damarët me një barbarizëm të tmerrshëm, një delegati, një aleatit tonë, një miku, një njeriu të lirë. Ai nuk desh të gjakoste sëpatat e tij, por njollosi emrin romak me një krim të tillë që nuk mund të lahet veçse me gjakun e fajtorit. Cilët janë ata kriminela që përdorin mjekun e tyre jo për të shëruar por për të vrarë?...