Donja Dolina
Mitologjia Helene
~Jim Tierney
Qyteti antik
~Fustel De Coulanges
Origjina e Mendimit
~Jean Pierre Vernant
Struktura e simbolizmit ilir
~Aleksandër Stipçevic
Pirateria ilire
~Pierre Cabanes
Mbretërimi i Gentit
~Pierre Cabanes
Mesapët dhe gjuha e tyre
~Myzafer Korkuti
Arkitektura Sepulkrale
~Apollon Baçe
Vlora në mesjetë
~Konstantin Jereçek
Klementi i Ohrit dhe Shqipëria
~Dimitri Obolenski
Ajkuna kján Omerin
~Curraj – Epér (Mirash Gjoni)
Orët e Mujit
~Visaret e Kombit
Shqipëria e Lashtë
~Luigi M. Ugolini
Ballkani Qëndror
~Guillaume Lejean
Udhëtimet e para 1897 - 1905
~Franc Baron Nopça
Fiset Shqiptare
~Robert Elsie
Gegët dhe toskët
~Robert Elsie
Fisi i Kelmendit
~Robert Elsie
Në anijen "Danubio"
~Marcin Czerminski
Shebeniku (Sibenik)
~Marcin Czerminski
Skardona dhe Ujvara e Kërkës
~Marcin Czerminski
Nga Shqipnia e jugut
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Mesme
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Veriut
~Johann Georg von Hahn
Gryka e Kotorrit
~Marcin Czerminski

Donja Dolina

Banesat në Donja Dolina kanë një sipërfaqe rreth 40-55 m2 dhe planimetri drejtkëndëshe, me raport gjatësi / gjerësi 7/4. Banesat në Donja Dolina, ashtu si dhe në Ripac, janë ndërtuar me trarë lisi dhe bredhi, të kllaposur me njeri tjetrin dhe rrallë herë të Edhur me kunja druri, por asnjëherë me metal.

Banesa ndahet në tri kthina, prej të cilave ballorja, katrore dhe e pajisur me vatër, zë gjysmën e sipërfaqes së banesës (20-25 m2). Kjo kthinë, Shtëpia e Zjarrit, vijonte në tërë lartësinë e banesës pa u pajisur me tavan, në mënyrë që tymi të dilte nëpërmjet pullazit. Përmasat dhe vatra e tregojnë atë mjedisin kryesor që shërbente për ndenje, gatim, ngrënie dhe fjetjen e pjesëtarëve të pamartuar të familjes.

Shtëpisë së zjarrit i mbështeten nga pas dy kthina më të vogla (4-10 m2), 2- 2,5 m të larta, me tavan anjesh druri. Përmasat e mësipërme dhe tavani i tregon ato dhoma fjetje.48 Mbi kfhinat ndodhen dy depo, njëra për veglat e punës dhe tjetra për drifhin, drejt të cilave të çonin shkallë të brendshme. Si e tillë kjo banesë shënjon kalimin nga skema e banesës njëkatëshe në skemën e banesës dykatëshe.

Njësia e mësipërme, shtëpia e zjarrit e pandarë në kate dhe e qarkuar nga dy kate me kthina, përfaqëson bërthamën qendrore, kuintesencën e banesës me Shtëpi Zjarri. Këputja e mjediseve të fjetjes nga Shtëpia e Zjarrit, e cila merr përfundimisht rolin e dhomës së ndenjes (living and dining room, soggiorno, salle de sejoui), dhe pajisja e dhomave të fjetjes me tavan dëshmon synimin embrional ndaj komfortit.

Në njërën prej banesave, shtëpia e zjarrit ishte e pajisur me dy vatra. Trajtimi dhe forma tregon se vatra në mesin e mjedisit shërbente vetëm për ngrohje, ndërsa vatra që i mbështetej murit anësor për gatim. Zbukurimi i vatrës qendrore me svastika (kryqe të thyer), meandra dhe kryqe helikë, tregon se ajo kishte fituar edhe funksione religjioze, të cilat e kthenin në altar të kultit të lashtë Ilir të diellit, zjarrit dhe ngrohtësisë së vatrës familjare. Krahasuar me banesat e mëparshme, banesa në Donja Dolina shënon një zhvillim cilësor për nga programi dhe zgjidhja arkitekturore. Pozita e veçuar dhe vazhdimësia e këtij vendbanimi nga bronzi në hekur, e tregon këtë zhvillim evolutiv dhe jo të transplantuar.

info@balkancultureheritage.com