Luc An Flori, historian romak me prejardhje nga Afrika, jetoi në gjysmën e dytë të shek. I dhe në gjysmën e parë të shek. II të e. sonë. Është i njohur edhe si gojëtar e poet. Në kohën e Hadrianit shkroi një histori shumë të shkurtër të Romës, e cila paraqet në vetvete një kompilim të veprave të historianëve më të vjetër dhe kryesisht të Tit Livit, ku në mënyrë retorike hiperbolizohen heroizmat e popullit romak. Në këtë vepër përshkruhet historia e luftërave romake që nga themelimi i Romës e deri tek sundimi i Augustit. Në historinë e tij ka shumë gabime, megjithatë ajo ka në vetvete një farë vlere në ato pjesë që plotësojnë librat e humbur të Tit Livit.
Vepra e Florit ka rëndësi për historinë tonë të lashtë pasi në të përshkruhen disa ngjarje luftarake të Romës kundër Pirros, kundër ilirëve si edhe ngjarjet e luftës civile të zhvilluara në Iliri, luftë e cila siç dihet solli shkatërrimin e republikës romake dhe vendosjen e principatit të Oktavianit.
Lufta kundër Tarentit dhe mbretit Pirro.
Vjen pastaj lufta e Tarentit që nga titulli dhe emri kujtojnë se është drejtuar kundër një populli të vetëm, por që nga fitoija kap shumë popuj. Në fakt kampanët, apulët, lukanët dhe krerët e kësaj lufte tarentasit s.m.th. gjithë Italia dhe bashkë me ta Pirrua, mbreti më i famshëm i Greqisë, u përfshinë në një rrënim të përbashkët; kështu që në të njëjtën kohë me këtë luftë, përfundonte pushtimi i Italisë dhe fillonte preludi i triumfeve të përtejdetit.
Tarenti i ndërtuar nga lakedemonët, njëkohësisht kryeqytet i Kalabrisë, Apulisë e gjithë Lukanisë, është i përmendur për madhështinë e tij, për muret dhe limanin e vendosur në ngushticën e detit Adriatik, që admirohej për pozicionin që kishte. Anijet e tij vozisin në të gjitha tokat, në Istri, Iliri, Epir, Ahe, Afrikë, Siqeli. Mbi skelë, përballë detit, ngrihet një teatër i madh, i cili qe burimi i të gjitha shkatërrimeve të këtij qyeti fatkeq. Tarentasit zhvillonin lojëra, kur panë rastësisht një flotë romake që lundronte gjatë brigjeve; të bindur se ishin armiq, u ngritën menjëherë pa menduar dhe u shpëmdanë duke sharë: "Kush janë, thonin ata, nga vijnë këta romakë?" Nuk mjaftonte kjo, të dërguarit që kishin ardhur për t'u ankuar, i shanë me fyerje të rënda, të cilat është turp të thuhen; ky qe fillimi i luftës. Pjesëmanja në këtë luftë qe për t'u çuditur; një numër shumë i madh popujsh u ngritën në përkrahje të tarentasve; Pirrua, më i zjarrti ndër të gjithë, që digjej për të hakmarrë një qytet gjysmë grek, të themeluar nga lakedomnët, erdhi nëpër det e nëpër tokë me të gjitha forcat e Epirit, Thesalisë, Maqedonisë dhe elefantët, deri atëherë të panjohur. Fuqisë së luftëtarëve, kuajve dhe armëve i shtohej akoma tmerri që kallnin këto kafshë.
Beteja e parë pranë Heraklesë, në brigjet e Lirit, lum i Kampanisë, që u bë kur ishte konsull Levini, qe aq e tmerrshme, sa që prefekti i kalorisë ferentase, Obsidi, duke sulmuar mbretin e turbulloi dhe e detyroi të tërhiqej nga kjo përleshje, i zhveshur nga shënjat dalluese. Pirrua do të kishte mbaruar sikur elefantët, duke kthyer luftën në shfaqje, me madhësinë e trupit të tyre, me erën e tyre të panjohur dhe britmën e hollë, të mos kishin trembur kuajt, të cilët i kujtuan armiqtë më të tmerrshëm se sa ishin në të vërtetë dhe shkaktuan me ikjen e tyre një shkatërrim të madh e të përgjakshëm.
Pastaj u luftua më me sukses në Askuli, në Apuli, kur ishin konsuj Kuri e Fabrici. Tani tmerri i shkaktuar nga elefantët ishte zhdukur dhe Gai Minuci, heshtëmbajtës i legjionit të katërt, duke prerë feçkën e një elefanti, kishte treguar se këto kafshë mund të ngordhnin. Kështu /elefantëve/ ata u hodhën majat e heshtave, kurse urat e zjarrit të hedhura kundër kullave mbuluan trupat armike me zjarr e flakë. Kjo përleshje e përgjakshme mori fund vetëm atëherë kur nata i ndau luftëtarët dhe vetë mbreti, i plagosur në shpatull dhe i bartur nga roja e tij mbi mburojë, iku i fundit.
Beteja e fundit u bë në Lukani, në fushat e quajtura Arusine, nga po ata komandantë që përmenda më lart, por këtu fitorja qe e plotë dhe rasti e solli atë që duhej ta bënte virtyti. Elefantët ishin vendosur përsëri në ballë të ushtrisë; njëri prej tyre, akoma i ri, u plagos rëndë nga një heshtë që iu fut në kokë dhe, duke u kthyer pas, shpartalloi ushtarët; nga britmat e tij e ëma e njohu dhe u lëshua të hakmerrej dhe duke iu dukur çdo gjë armike solli çrregullime përreth. Kështu po ato kafshë, që në betejën e parë sollën fitoren, në të dytën sollën barazim, kurse në të tretën na e dhanë pa u ndeshur.
Mbretin Pirro e luftuam jo vetëm me armët tona dhe në fushat e betejës por edhe në kuvendet që u mbajtën në Romë. Ky mbret dinak, duke njohur qysh në betejën e parë trimërinë e romakëve, humbi shpresën e triumfit me armë dhe përdori dredhitë. Kështu i dogji të vdekurit, i trajtoi me butësi robërit dhe i ktheu pa ndonjë çmim; duke dërguar pastaj në Romë të deleguar, u mundua me çdo mënyrë të përfundonte një marrëveshje dhe të fitonte miqësinë tonë. Por si në paq ashtu dhe në luftë, si brenda ashtu edhe jashtë, kudo njohu virtytin romak; dhe më tepër se të gjitha, fitorja mbi Tarentin tregoi energjinë e popullit romak, urtësinë e senatit, madhështinë e prijësave.
Lufta kundër ilirëve
Ilirët ose libumët banonin në fund të vargmaleve të Alpeve, midis lumenjve Arsia e Titi, duke u shtrirë gjatë gjithë bregut të detit Adriatik. Këta popuj të sunduar nga një grua, Teutana, të pakënaqur nga plaçkitjet, i shtuan krimet sa deshën. Të dërguarit tanë, që kërkonin drejtësi për fajet e bëra, u goditën si viktima jo me shpata, por me sëpata. Prefektët e anijeve i dogjën në zjarr dhe më e keqja është se urdhëronte një grua. Prandaj nën komandën e Gnej Fulv Kentimalit ata u nënshtruan krejtësisht. Kokat e të parëve ranë nën sëpatat, si flijime të bëra nga të deleguarit e perëndive Manë.
Lufta e parë maqedonase
Menjëherë, nën komandën e Flaminit kaluam malet e kaonëve, të pakapërcyeshme deri atëherë, dhe lumin Aoo, që njedh midis shkëmbinjve, d.m.th., pengesat për kalim në Maqedoni...
Lufta ilire
Lufta maqedonase ndikoi tek ilirët. Këta ishin nxitur me të holla nga mbreti Perseu për të goditur romakët nga prapa. Pa humbur kohë ata u nënshtruan nga pretori Anici. Mjaftonte të shkatërrohej Scorda0, kryeqyteti i tyre për t'i detyruar që të dorëzoheshin...
LIBRI IV
Lufta e Cezarit kundër Pompeut.
Pompeu kishte zgjedhur Epirin për luftë. Por Cezari nuk e la të presë. Vuri rregull ndër ata që la pas dhe, duke kaluar pengesat e shkaktuara nga ashpërsia e dimrit, lundroi për në luftë nëpër shtrëngatë. Lëmin e tij e vendosi pranë Orikut. Një pjesë e ushtrisë, e cila për mungesë të anijeve kishte mbetur me Antonin në Brundis, po vononte të bashkohej me të; duke mos duruar ai guxoi për të nxitur arritjen e ushtarëve të tij, të lëshohej i vetëm në mes një nate të errtë në një det të egërsuar nga erërat. Njihen fjalët që i tha timonierit të tmerruar nga rreziku i afërt: "Pse frigohesh? Ti po shpije Cezarin".
Të gjitha forcat ishin mbledhur, nga njëra dhe tjetra anë, të dy lëmet ishin përballë njëri-tjetrit, por pikëpamjet e komandantëve ishin të ndryshme. Cezari, prej natyre i zjarrtë digjej për të përfunduar luftën dhe nuk pushonte së dhëni shkak Pompeut për betejë, duke provokuar dhe nxitur. Një herë, duke rrethuar lëmin e tij, ai hapi rreth e përqak një llogore gjashtëmbëdhjetë mile të gjatë (por si do ta dëmtonin këta një ushtri për të cilën deti ishte i hapët dhe i sillte asaj të gjitha fumizimet me shumicë?). Një herë tjetër provoi, por pa sukses, të pushtojë Dyrrahun (që vetë pozita e tij e bënte të papushtuar). Përveç kësaj çdo dalje e armiqve ishte një rast për të luftuar (ku njëherë shkëlqeu trimëria e pakrahasuar e centurionit Skevë, mburoja e të cilit u përshkua nga njëqind e njëzet maja heshtash); herë të tjera ai plaçkiti e shkatërroi qytetet aleate të Pompeut, Orikun, Gomfin e kështjella të tjera të Thesalisë...
Lufta kundër fiseve të huaja.
Ata që banonin nga veriu u treguan më të panënshtruar. Të tillë ishin norikët, ilirët, panonët, dalmatët, myzëthrakët, dakët, sarmatët e germanët...
... Ilirët banonin edhe në rrëzë të Alpeve, ku i ruajnë grykat e thella të vendit të tyre dhe përrenjtë e rrëmbyeshëm që i rrethojnë. Vetë Cezari drejtoi një ekspeditë kundër tyre dhe ndërtoi ura mbi këta përrenj. Vrulli i ujërave dhe përpjekjet e armiqve sollën pështjellim në ushtrinë e tij. Duke rrëmbyer mburojën e një ushtari, që ngurronte të hipte, ai eci i pari; ushtarët e ndoqën, ura u lëkund dhe ra nën këtë ngarkesë kaq të rëndë. Ai u plagos në duar e në kofshë; gjaku me të cilin u mbulua dhe rreziku që përballoi e bënë më të nderuar e më august dhe armikun që i doli përpara ai e copëtoi. Panonët kishin si mbrojtje dy pyje e tre lumenj: Dravën, Savën e Istrin. Pasi shkretonin vendet fqinje ata tërhiqeshin midis këtyre brigjeve, për t'i nënshtruar fOktaviani/ dërgoi Tiberin; ata u mundën në brigjet e lumenjve të tyre. Armët e të mundurve nuk u dogjën, sipas zakonit të luftës, por u hodhën në ujërat, për t'u lajmëruar fitoren atyre që qëndronin akoma.
Dalmatët banonin zakonisht në pyje, kështu që merreshin vetëm me kusari. Marci duke djegur Delminin, kryqytetin e tyre, u kishte marrë forcën kryesore të tyre. Pas tij Asin Polioni (ky është oratori i dytë) u mori tufat, armët dhe tokat e tyre; por qe Tiberi ai i ciii, mc urdhër të Augustit, i dha fund nënshtrimit të tyre. Ai e detyroi këtë fis të egër të gërmojë tokën dhe të nxjerrë ar prej saj, kërkime që ky fis, më lakmues se të gjithë, i bëri me kaq kujdes e zotësi, sikur arin do ta mbante për nevojat e tij...