Kultura

Fizionominë e kulturës apoloniate në periudhën e lulëzimit të qytetit në shek. IV-II p.Kr. e japin arkitektura dhe skulptura. Urbanistika e Apolonisë kishte adoptuar kriteret nga Magna Grecia, me insula të stërgjatura 120 x 60 m në raport 1:2, të cilat i ndeshim edhe në Bylis e Antigone. Përkundrazi, agoraja e periudhës klasike dhe helenistike dallohej nga vendosja e lirë e monumenteve sipas principeve klasike të Athinës, që bazohen në kombinimin e vëllimeve.

Me Magna Grecia është i përbashkët edhe ndërtimi i murit rrethues me tulla mbi një krepis gurësh, apo i varreve monumentale me qemer. Mënyra e ndërtimit të proskenës së teatrit dhe afrimi i saj ndaj spektatorëve janë veçori që e lidhin arkitekturën e Apolonisë njëkohësisht me Magna Grecian dhe Epirin. Përdorimi i dendur i harqeve dhe qemerëve dhe trajtimi i pjesëve arkitektonike të ordrit jonik, krijojnë lidhje të qarta me Epirin dhe Akarnaninë, por edhe me Maqedoninë. Krijimet origjinale të arkitekturës apoloniate si: portiku me nishe, kolonat tetëkëndëshe, tipi i nymfeut, etj., krijojnë një fizionomi të veçantë të arkitekturës apoloniate në kuadrin e asaj helene.

Apolonia shërbeu si model në ndërtimin e qyteteve të prapatokës. Në Bylis u përvetësua principi ortogonal i Apolonisë, u zbatua i njëjti tip i proskenës së teatrit, si dhe i stoas me kolona tetëkëndëshe. Dimali kopjoi në përmasa më të vogla tipin e stoas me nishe të Apolonisë. Skulptura përfaqësohet që në epokën arkaike me frizin e amazonomahisë nga tempulli i Apolonit, i realizuar me një cilësi mjaft të lartë.

Në shek.lV-III p.Kr. arti i skulpturës njohu zhvillimin më të madh, lidhur me ndërtimet monumentale në qytet. Skulptura e rrumbullakët është e rrallë dhe zotërojnë reiievet nga frontonet e tempujve dhe nga gurët e varreve. Apolonia krijoi modelin e vet të steleve që dallohen nga forma e zgjatur dhe skenat e pasura, ku dallohet ajo e zbritjes në botën e përtejvarrit. Në shekujt e parë të erës sonë, krahas ruajtjes së autonomisë politike, Apolonia ruajti edhe tipare të veçanta të kulturës së saj.

Në kohën e Jul Klaudëve dhe Flavëve pati një import të dukshëm kopjesh dhe origjinalesh në Apoloni. Gjatë gjithë sundimit të Antoninëve pati një periudhë të rilindjes së artit apoloniat, veçanërisht me skulpturën e portretit.