Monumentet
Mitologjia Helene
~Jim Tierney
Qyteti antik
~Fustel De Coulanges
Origjina e Mendimit
~Jean Pierre Vernant
Struktura e simbolizmit ilir
~Aleksandër Stipçevic
Pirateria ilire
~Pierre Cabanes
Mbretërimi i Gentit
~Pierre Cabanes
Mesapët dhe gjuha e tyre
~Myzafer Korkuti
Arkitektura Sepulkrale
~Apollon Baçe
Vlora në mesjetë
~Konstantin Jereçek
Klementi i Ohrit dhe Shqipëria
~Dimitri Obolenski
Ajkuna kján Omerin
~Curraj – Epér (Mirash Gjoni)
Orët e Mujit
~Visaret e Kombit
Shqipëria e Lashtë
~Luigi M. Ugolini
Ballkani Qëndror
~Guillaume Lejean
Udhëtimet e para 1897 - 1905
~Franc Baron Nopça
Fiset Shqiptare
~Robert Elsie
Gegët dhe toskët
~Robert Elsie
Fisi i Kelmendit
~Robert Elsie
Në anijen "Danubio"
~Marcin Czerminski
Shebeniku (Sibenik)
~Marcin Czerminski
Skardona dhe Ujvara e Kërkës
~Marcin Czerminski
Nga Shqipnia e jugut
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Mesme
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Veriut
~Johann Georg von Hahn
Gryka e Kotorrit
~Marcin Czerminski

Muri rrethues

Muri rrethues i qytetit antik në Klos. Gjysma e dytë e shekullit V p.e.sonë.

Qyteti antik ka qenë ndërtuar në një kodër me shpate të pjerrëta në tri anë dhe i lidhur me një qafe me kodrën mbi të cilën ngrihej Bylisi. Muri rrethues me një gjatësi 1850 m e qarkon plotësisht kodrën në një sipërfaqe prej 18 ha, duke ndjekur linjën e terrenit.

Muri, nga më të hershmit e fortifikimeve qytetare ilire, ka trashësi 3 m - 3,5 m. Ka qenë ndërtuar me blloqe të mëdha guri gëlqeror me forma poligonale e trapezoidale në murin e periudhës së parë (gjysma II e shek.V p.Kr.) dhe kuadratike në fazën e dytë (mesi i shek.IV p.Kr.). Qyteti ka vetëm një hyrje kryesore, të vendosur në një kthesë kënddrejtë të murit, në drejtim të qafës që e lidh me zonën përreth. Korridori i hyrjes ka gjerësi 3.60 m dhe gjatësi 4.75 m. Kalimi drejt hyrjes mbrohej nga një bastion me ballë 9.90 m, ndërsa dy bastione të tjera gjenden në anën veriore, më të ekspozuar ndaj sulmeve.

Agoraja

Megjithëse ishte vetëm 1 km larg Bylisit, qyteti antik në Klos bënte një jetë të veçantë politike e shoqërore, gjë që vërehet në ndërtimin e agorasë tij në shek. III p. Kr. Në agora përveç teatrit dhe një stoa të gërmuar, duken edhe gjurmët e një stadiumi, me një vendosje njëkrahëshe, si në Bylis. Gjithashtu, një numër mbishkrimesh me emrat e prytanëve të qytetit janë tregues i prirjes së fortë për autonomi në gjirin e Koinonit Bylin të Bylinëve.

Teatri

Teatri i qytetit antik të Klosit, mesi i shekullit III - II para Krishtit

Vendi për ndërtimin e teatrit të Klosit ka qenë hapur në një formacion shkëmbor, ndërsa krahu lindor i shkallares ka qenë vendosur mbi një ledh artificial të mbajtur nga analema. Nga shkallarja ruhet mirë vetëm proedria me frona të gurtë, e veçuar me një korridor nga cavea.

Paraskena dhe skena dallohen nga gjurmët e tyre të gdhendura në shkëmb. Orkestra, me diametër 11,60 m dhe formë gjysmërrethi jo të plotë, po ashtu ka qenë e gdhendur në shkëmb. Teatri kishte gjithsej 15 shkallë, ku mund të zinin vend rreth 800 - 1000 spektatorë. Në murin e analemës lindore janë gdhendur 14 dekretet për dhënien e qytetarisë, që datohen në gjysmën e dytë të shek. III p.Kr. Ndërtimi i teatrit datohet në mesin e shek. III p. Kr.

Stoa

E ndërtuar në tarracat lindore të qytetit stoa ka qenë një ndërtesë e thjeshtë katërkëndëshe me përmasa 40 x 10 m, me çati dyujshe dhe frontone në pjesët e ngushta. Në anën lindore stoa hapej me një kolonadë dorike, ndërsa hapësira e brëndshme e ndërtesës ndahej në dy pjesë të barabarta nga një rradhë kolonash, të cilat mbanin çatinë. Ka qenë ndërtuar rreth mesit të shek. III p.Kr.

Urbanistika dhe banesat

Banesa antike në Klos. Në plan të parë cisterna shekulli i 3-të para Krishtit

Gërmimet dhe vëzhgimet në terren kanë dëshmuar se vetëm agoraja ka qenë një hapësirë e organizuar në principe gjeometrike. Pjesa rezidenciale e qytetit ka qenë e vendosur në tarraca, të krijuara nga mure tarracimi, për të mundësuar ngritjen e banesave.

Njëra nga banesat e gërmuara në anën jugore përbëhet nga dy njësi të ndara nga një koridor dhe kishte para një oborr të vogël, ku gjendej stera. Në Klos, si dhe në qendrat e tjera qytetare të Gurzezës dhe të Margëlliçit, shtresat arkeologjike mbyllen me një shkatërrim, i cili datohet në vitin 167 p.Kr.

Gjendja e monumenteve

Qendra është e hapur për vizitorët dhe ka pasur një kujdes të vazhdueshëm për ruajtjen dhe konservimin e monumenteve. Është restauruar porta kryesore e qytetit dhe pjesë të trasesë veriore të murit rrethues. Punime restaurimi dhe konsolidimi janë kryer te teatri dhe banesa.

info@balkancultureheritage.com