Salona (Solin, Kroaci): Qyteti i parë nga mali i Bllacës. Salona ndodhet në perëndim të gjirit të Kastelanit, e mbrojtur mirë nga erërat dhe valëzimet prej ishullit Ciovo. Po këtu, arteriet që pulsonin nga veriu i Adriatikut në jug të gadishullit Ballkanik (TP, MILLER IR, col. 462-476-569, IA CUNTZIR 51), bashkoheshin me rrugët që të nxirrnin në Danub. Lart, nga veriu malor, Salona qarkohet nga një varg fortifikimesh prehistorike, prej të cilëve, Stipetusa e shek. VIII/VII p.e.s. mund të konsiderohet pararendëse në madhësi dhe kohë.
Vetë Salona shtrihet në fushë të hapur, 1 km larg shpateve të malit të Bllacës, drejt e në buzë të detit. Në trajtën e tij të zhvilluar, në shek. II e.s, qyteti shtrihej në një sipërfaqe prej 72 hektarësh. Në këtë strukturë veçohet nukli origjinar me muraturë pseudoizodomike me blloqe të latuara, Urbs Vetus a Salona Quadrata, e gjysmës dytë të shek. IV p.e.s, dhe dy shtojcat anësore (Urbs Orientalis, Urbs occidentalis).
Urbs Vetusi, ka një planimetri mes katrorit dhe trapezit, me sipërfaqe 12 ha, çka e rendit Salonan në cakun e poshtëm të qyteteve të mëdha. Shtrirja në fushë nuk i siguronte asaj një mbojtje të klasës së parë: Sipas Cezarit “M. Octavius pasi nuk mundi që ta bindë as me të mirë dhe as me të keq këshillin e Salonas vendosi që ta sulmojë qytetin i cili nuk mbrohej mjaftueshëm nga ndonjë mburojë natyrale a artificiale.”
Sistemi urban i qytetit romak i përmbahet urbanistikës ortogonale, sipas tërë gjasës duke ndjekur sistemin urban të bërthamës Urbs Antiqua të shek. IV p.e.s.
Qyteti Faros ndodhet në anën veriore të ishullit, në pikën ku nis Fusha e Madhe (Veliko polje), më e madhja dhe më pjellorja e ishujve Adriatikas. Vetë qyteti shtrihej në skajin juglindor të një gjiri detar të dyfishtë, 7 km të gjatë dhe 2 km të gjerë, atje ku sot ndodhet qyteti Stari Grad. Sipas Diodorit, në v. 388 p.e.s., “në dakordësi me orakullin, Parasit dërguan kolonë në Adriatik dhe në bashkëpunim me tiranin Dionis themeluan një qytet në ishullin që quhet Faron (Oapov Diod. 15.13.4).” Në këtë optikë, Farosi është një ngulim me kolonë që gjermanët i kategorizojnë Wehrbauer (ushtarë bujq).
Ndërkohë, sipas Apianit, ‘Agroni zotëronte një pjesë të Epirit dhe (qytetet) Korkyra, Epidamn dhe Faron (çpagov) ku kishte vendosur garnizone” (Appian Illyr 7), çka e vërteton edhe Stefani me shprehjen “Sipas librit 3 të Polibit (Faros) është edhe qytet i Ilirisë.”
Dëshmitë më të hershme arkeologjike në Faros, dëshmojnë se jeta e sqimët kishte nisur pa u ngulitur kolonia, që në periudhën arkaike, gjasisht e lidhur me thalasokracinë Liburne.
Sipas një përshkrimi të tre shekujve më parë “Muret janë ndërtuar me blloqe të rregullta poligonale të përpunuara. Fortifikimi ka trajtën e një drejtkëndëshi të përzgjatur, një milie italiane (1850 m) në perimetër.
Muret janë rreth 6 krahë (braccia) të gjerë (3.5 m). Si i tillë Farosi rezulton një qytet i fortifikuar rreth 12 hektarësh, i lindur në një truall krejt të sheshtë si Salona. lader (Zara), kryeqendra e konfederatës thalasokratike .
Liburne, ndodhet në mes të arkipelagut Liburnicae. Ndërmjet tij dhe steresë i krijohet gjiri detar Jazine në të cilin strehohej flota ushtarake dhe tregtare Liburne.
lader identifikohet me Idasan për të cilën në shek. VI/V p.e.s. Scylaxi shkruante ‘Tas Istërve vjen popullsia e Liburnëve. Qytete bregdetare të këtij etnosi janë Idassa, Dyyrta, Halupsi (Scyl Liburnoi 2.21)”.
Qyteti ndodhet në një gadishull të rrafshët trapezoidal me sipërfaqe 30 ha dhe lartësi as 4 m mbi nivelin e detit. Jeta në të lind që në shek. VIII/VII p.e.s., por qyteti i mirëfilltë i përket shek IV p.e.s. Rrjeti urban mesjetar dhe sondazhet, tregojnë se qyteti antik i përmbahej sistemit ortogonal të përbërë nga 9 rrugë gjatësore paralel me bregun, të ndërprera me kënd të drejtë nga 7 rrugë tërthore. Kjo krijonte 22 ishuj, prej të cilëve të plotët kishin përmasa 123/143 x 34 m.