Pozicioni i Kishës në komunën qytetare
Mitologjia Helene
~Jim Tierney
Qyteti antik
~Fustel De Coulanges
Origjina e Mendimit
~Jean Pierre Vernant
Struktura e simbolizmit ilir
~Aleksandër Stipçevic
Pirateria ilire
~Pierre Cabanes
Mbretërimi i Gentit
~Pierre Cabanes
Mesapët dhe gjuha e tyre
~Myzafer Korkuti
Arkitektura Sepulkrale
~Apollon Baçe
Vlora në mesjetë
~Konstantin Jereçek
Klementi i Ohrit dhe Shqipëria
~Dimitri Obolenski
Ajkuna kján Omerin
~Curraj – Epér (Mirash Gjoni)
Orët e Mujit
~Visaret e Kombit
Shqipëria e Lashtë
~Luigi M. Ugolini
Ballkani Qëndror
~Guillaume Lejean
Udhëtimet e para 1897 - 1905
~Franc Baron Nopça
Fiset Shqiptare
~Robert Elsie
Gegët dhe toskët
~Robert Elsie
Fisi i Kelmendit
~Robert Elsie
Në anijen "Danubio"
~Marcin Czerminski
Shebeniku (Sibenik)
~Marcin Czerminski
Skardona dhe Ujvara e Kërkës
~Marcin Czerminski
Nga Shqipnia e jugut
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Mesme
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Veriut
~Johann Georg von Hahn
Gryka e Kotorrit
~Marcin Czerminski

Pozicioni i Kishës në komunën qytetare

Nderimi i Shenjtorëve, kalendari i të kremteve dhe vëllazëritë dëftejnë për rolin qendror që luante besimi në qerthullin e jetës qytetare. Zhvillimi i kushtetutave qytetare të Arbërisë së veriut, i ngadalshëm në krahasim me Dalmacinë, për të mos thënë pastaj me Italinë, i jepte kishës dhe klerit një pozicion shumë më të rëndësishëm se ai i klerikëve dalmatë dhe italianë në komunat e tyre përkatëse.

Pushteti i kishës mbështetej mbi kolona të ndryshme: në radhë të parë kisha ishte shprehje e dukshme e besimit dhe pikë referimi për besimtarët. Më tej ajo, në një shoqëri që thuajse nuk e njihte shkrimin, përfaqësonte jo vetëm një forcë kishtare, por edhe një pushtet shpirtëror: klerikët, sidomos ata me ofiqe të larta, kishin një arsimim relativisht të mirë, jo rrallë prej Raguze ose edhe prej Italie, ndaj ishin shumë të përshtatshëm për të formuluar të drejtën dhe interesat e komunës. Breza të tërë noterësh të komunave vinin nga radhët e klerit. Klerikët u shërbenin komunave dhe zotërinjve territonalë si diplomatë e të dërguar në oborret italiane: kur Topiajt e Durrësit donin që t’ia dorëzonm qytetin e tyre Venedikut, ata dërguan ipeshkvin Johan të Vregos te Serenissima, Balshajt ngarkuan me kryerjen e bisedimeve të ngjashme ipeshkvin e Shkodrës. Po kështu udhëtonin drejt Veriut priftërinj nga Shkodra dhe Dnshti në përfaqësim të komunave të tyre. Në mjediset qytetare gjeje klerikë mjaft të kulturuar, si për shembull profesorin e teologjisë Nikolla nga fshati Samrish pranë Shkodrës, i cili doli përpara Senatit venedik më 1395 në emër të pnncit Gjergj të Balshajve.

Ipeshkvët zotëronin pjesërisht ende një pjesë të pushtetit të tyre zanafillor që patën patur në antikitetin e vonë dhe mesjetën e hershme. Kështu ipeshkvi i Shkodrës luante rol vendimtar në asambletë popullore. Mungesa e tij aty shihej si diçka tepër e pazakontë dhe rregullohej me nyje të veçanta. Ipeshkvi kishte kompetencat për gjyqësorin kishtar.

Dokumentet e vulosura prej tij ngjallin respekt të veçantë; por edhe ipeshkvi nga ana e tij duhej të orientohej pas Statutit të Shkodrës. Komuna kërkonte që ta vendoste të drejtën e saj medoemos mbi të drejtën kishtare. Në Shkodër pronat e ipeshkvisë nuk përjashtoheshin nga detyrimet; e në Drisht, ku jetonin klerikë të shumtë, kërkohej prej tyre njësoj si prej qytetarëve të zakonshëm të kryenin shërbime roje dhe luftarake.

Veçse pikënsht në kohë krize, për shembull gjatë pushtimit osman të Shkodrës (1393-1395), ipeshkvi merrte në duar drejtimin e punëve si përfaqësues i natyrshëm i qytetarisë. Ndërkohe që kjo në Shkodër kryhej në mënyrë joformale e ipeshkvi, në pikëpamje thjesht juridike, kufizohej nga komuna në ushtrimin e pushtetit të tij, në rastin e qytezave të vogla të krahinës si Suacium dhe Balezo, ku me sa kuptohej nuk ekzistonin këshilla, por vetëm communitas rudimentare, mund të flitet për një sundim ipeshkvnor. Ipeshkvi i Suaciumi ishte natyrshëm i dërguari i vendit në Venedik, ku fliste përpara Senatit jo thjesht për veten, por për gjithë komunën (1406). Ipeshkv nga Suaciumi ishte edhe ai që një gjysmë shekulli më përpara i kishte kthyer në besim katolik tre vëllezërit Balsha, sundimtarët e Zetës.

Sidoqoftë jo të gjithë ipeshkvët qëndronin me ngulm në komunat e tyre në vitet e trazuara të luftërave dhe të vërshimit të parë osman. Me dëshirë dhe shpesh ata udhëtonin për në Raguzë ose në Itali dhe qëndronin aty më gjatë sesa ua lejonte qëllimi i udhëtimit. Paralajmërimet papnore për t’u kthyer, urdhërat që ipeshkvët të qëndronin e banonin në dioqezat e tyre, zënë e shtohen së tepërmi në gjysmën e dytë të shekullit 14.

info@balkancultureheritage.com