Sulltan Ahmedi III 1703-1730
Mitologjia Helene
~Jim Tierney
Qyteti antik
~Fustel De Coulanges
Origjina e Mendimit
~Jean Pierre Vernant
Struktura e simbolizmit ilir
~Aleksandër Stipçevic
Pirateria ilire
~Pierre Cabanes
Mbretërimi i Gentit
~Pierre Cabanes
Mesapët dhe gjuha e tyre
~Myzafer Korkuti
Arkitektura Sepulkrale
~Apollon Baçe
Vlora në mesjetë
~Konstantin Jereçek
Klementi i Ohrit dhe Shqipëria
~Dimitri Obolenski
Ajkuna kján Omerin
~Curraj – Epér (Mirash Gjoni)
Orët e Mujit
~Visaret e Kombit
Shqipëria e Lashtë
~Luigi M. Ugolini
Ballkani Qëndror
~Guillaume Lejean
Udhëtimet e para 1897 - 1905
~Franc Baron Nopça
Fiset Shqiptare
~Robert Elsie
Gegët dhe toskët
~Robert Elsie
Fisi i Kelmendit
~Robert Elsie
Në anijen "Danubio"
~Marcin Czerminski
Shebeniku (Sibenik)
~Marcin Czerminski
Skardona dhe Ujvara e Kërkës
~Marcin Czerminski
Nga Shqipnia e jugut
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Mesme
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Veriut
~Johann Georg von Hahn
Gryka e Kotorrit
~Marcin Czerminski

Sulltan Ahmedi III 1703-1730

Sulltan Ahmedi III erdhi nga Edreneja në Stamboll ku rivendosi ligjin, por ai u detyrua t'iu jepte ushtarëve, të cilët e sollën në pushtet, fondin më të madh që mund të kishte paguar një sulltan për vendosjen e tij në fron. "Ushtarët e tjerë, që nuk kishin marrë pjesë në revoltë, filluan të kërkonin vlerësim dhe pagesë të barabartë për marrjen e pushtetit prej tij. Ata u mblodhën në Silivri, pranë Stambollit, me qëllimin që të rrëzonin familjen osmane dhe ta zëvendësonin atë me një princ nga familja e Hanit të Kërëmit, ose, ndoshta me një pasardhës nga lidhja martesore e Sokollu Mehmedit me vajzën e Selimit II, një linjë që vazhdoi edhe gjatë shekullit të 18-të." Por, sulltani arriti ta shtypte këtë rebelim të ushtarëve dhe e venddsi situatën nën kontroll.

Beteja e Prutit 1711

Duke qenë se rusët kishin ndërtuar disa kështjella jashtë Orit, portës së Krimesë, osmanët morën guximin të ndërtonin Jeni Kalenë (Kështjellën e Re) në bregun e Detit Azak, në mënyrë që tua bllokonin atyre hyrjen në Detin e Zi. Në atë kohë, Cari rus, Petër, dhe Mbreti i Suedisë, Karli XII (sundoi 1697-1718), ishin të angazhuar në një luftë të ashpër kundër njëri-tjetrit, ku ky i fundit e humbi betejën dhe u plagos në Poltava, në vitin 1121/1709. Ai u terhoq në Bender, që ishte një qytet kufitar osman, por rusët e shkelën marrëveshjen e kufirit dhe e ndoqën atë nëpër qytet, duke i shkaktuar dëme të mëdha popullsisë. Për pasojë, Ordu-ju Hymajun u dërgua për t'u përballur me Carin Petër, nën drejtimin e Sadrazamit Balltaxhë Mehmed Pashait, ndërkohë që edhe Donanma-jë Hymajun u nis drejt Detit Azak. Ordu-ju Hymajun arriti të kalonte lumin e Prutit duke ndërtuar ura kalimi mbi të, edhe pse ushtria ruse u përpoq t’i ndalonte ata në vitin 1123/1711. Ushtria osmane rrethoi ushtrinë ruse, ndërkohë që Hani i Krimesë ua preu rrugën rusëve që po tërhiqeshin.

Cari Petër u tërhoq në cepin e tendës së tij për shkak të situatës së pashpresë. Marta Rabe, që më vonë do të bëhej Perandoresha e Rusisë, me emrin Katerina I, organizoi një mbledhje me gjeneralët e ushtrisë ruse dhe i bindi ata të dorëzoheshin, duke iu thënë se nuk kishte asnjë rrugëzgjidhje tjetër. Më pas, ajo mori të gjitha paratë dhe stolitë e saj, duke shtuar këtu dhe një shumë parash të marra hua nga të tjerë, mblodhi një shumë prej 200.000 rublash, dhe ia dërgoi këtë shumë Serdar-ë Ekremit (Kryekomandantit) Osman, duke i kërkuar atij vendosjen e paqes. Pretendimi se Katerina shkoi personalisht te Veziri i Madh Balltaxhë Mehmed Pasha, nuk duket i logjikshëm, dhe pretendimi se paratë bashkë me stolitë e saj u përdorën si ryshfet, është gjithashtu i pabazë, pasi ishte një traditë e kohës që dhurata të tilla t'iu dërgoheshin komandantëve fitimtarë.

Kur delegatët rusë mbërritën, Balltaxhë Mehmed Pasha organizoi një mbledhje me komandantët dhe dinjitarët në radhët e ushtrisë osmane. Ata diskutuan mbi propozimin e rusëve për paqe dhe vendosën që rusët duhet t'i pranonin të gjitha kërkesat e osmanëve. Komandantët dhe zyrtarët osmanë e pranuan propozimin e rusëve; arsyeja ishte se ata nuk kishin besim në veprimin e suksesshëm të ushtrisë osmane, pasi, një ditë më parë, ajo, për disa çaste, ishte tërhequr për shkak të zjarrit të furishëm që artileria ruse kishte hapur kundër tyre, edhe pse rusët nuk e kishin vënë re këtë veprim të osmanëve, për shkak të muzgut që kishte filluar të binte. "Themeluesi i Rusisë Moderne dhe ushtria e tij ishin dorëzuar plotësisht dhe gjendeshin në mëshirën e otomanëve. Ndërkohë që artileria otomane godiste kampin e Carit, duke i shkaktuar humbje të rënda, rusët po vuanin gjithashtu edhe nga mungesa e ushqimeve dhe nevojave të tjera. Me situatën e krijuar, në të cilën rusët ishin nën mëshirën e tij, dukej sikur veziri i madh mund të kërkonte të arrinte dorëzimin e tyre pa kushte, marrjen e një territori të gjerë dhe përfitime të tjera. Por, edhe ai po përballej me probleme serioze. Ushtria e tij kishte mungesa furnizimesh për të vazhduar luftën, dhe nuk ishte e sigurt nëse tatarët do t'i qëndronin besnikë, apo nëse rusët do të sillnin përforcime nga veriu." Pas bisedimeve të gjata, u vendos që rusët të shkatërronin të gjitha kështjellat që kishin ndërtuar pas Traktatit të Karlovicit, si dhe t'iu kthenin osmanëve kështjellën e Azakut. Gjithashtu, u vendos si kusht që rusët nuk do të ndërhynin në çështjet e Kazakëve, që ishin nën kontrollin e Hanit të Krimesë dhe Polonisë, si dhe të bënin të mundur kthimin e sigurt në vendin e tij, në Suedi, të Mbretit Karl. Rusëve iu kërkua edhe që të largonin nga Stambolli ambasadorin e tyre, si dhe t'i paguanin tagër vjetor Hanit të Krimesë që ishte një detyrim i vendosur më parë.

Sulltan Ahmedi II e ktheu Karlin XII, në vendin e tij, bashkë me disa dhurata të çmuara dhe 10.000 dukate për shpenzimet e rrugës. Mbreti i Suedisë dhe Hani i Krimesë nuk ishin të kënaqur me këtë traktat paqeje, dhe dëshironin që ushtria ruse të shkatërrohej në Prut, por osmanët ishin të kënaqur me koncesionet që kishin marrë nga rusët, pasi ata ishin të ndërgjegjshëm, për faktin që ushtria osmane nuk luftonte më, ashtu sikurse kishte luftuar dikur, dhe se rënia e saj kishte filluar. Në aspektin e aftësisë luftarake të ushtrisë, situata nuk ndalonte ata në vitin 1123/1711. Ushtria osmane rrethoi ushtrinë ruse, ndërkohë që Hani i Krimesë ua preu rrugën rusëve që po tërhiqeshin.

Cari Petër u tërhoq në cepin e tendës së tij për shkak të situatës së pashpresë. Marta Rabe, që më vonë do të bëhej Perandoresha e Rusisë, me emrin Katerina I, organizoi një mbledhje me gjeneralët e ushtrisë ruse dhe i bindi ata të dorëzoheshin, duke iu thënë se nuk kishte asnjë rrugëzgjidhje tjetër. Më pas, ajo mori të gjitha paratë dhe stolitë e saj, duke shtuar këtu dhe një shumë parash të marra hua nga të tjerë, mblodhi një shumë prej 200.000 rublash, dhe ia dërgoi këtë shumë Serdar-ë Ekremit (Kryekomandantit) Osman, duke i kërkuar atij vendosjen e paqes. Pretendimi se Katerina shkoi personalisht te Veziri i Madh Balltaxhë Mehmed Pasha, nuk duket i logjikshëm, dhe pretendimi se paratë bashkë me stolitë e saj u përdorën si ryshfet, është gjithashtu i pabazë, pasi ishte një traditë e kohës që dhurata të tilla tiu dërgoheshin komandantëve fitimtarë.

Kur delegatët rusë mbërritën, Balltaxhë Mehmed Pasha organizoi një mbledhje me komandantët dhe dinjitarët në radhët e ushtrisë osmane. Ata diskutuan mbi propozimin e rusëve për paqe dhe vendosën që rusët duhet t'i pranonin të gjitha kërkesat e osmanëve. Komandantët dhe zyrtarët osmanë e pranuan propozimin e rusëve; arsyeja ishte se ata nuk kishin besim në veprimin e suksesshëm të ushtrisë osmane, pasi, një ditë më parë, ajo, për disa çaste, ishte tërhequr për shkak të zjarrit të furishëm që artileria ruse kishte hapur kundër tyre, edhe pse rusët nuk e kishin vënë re këtë veprim të osmanëve, për shkak të muzgut që kishte filluar të binte. "Themeluesi i Rusisë Moderne dhe ushtria e tij ishin dorëzuar plotësisht dhe gjendeshin në mëshirën e otomanëve. Ndërkohë që artileria otomane godiste kampin e Carit, duke i shkaktuar humbje të rënda, rusët po vuanin gjithashtu edhe nga mungesa e ushqimeve dhe nevojave të tjera. Me situatën e krijuar, në të cilën rusët ishin nën mëshirën e tij, dukej sikur veziri i madh mund të kërkonte të arrinte dorëzimin e tyre pa kushte, marrjen e një territori të gjerë dhe përfitime të tjera. Por, edhe ai po përballej me probleme serioze. Ushtria e tij kishte mungesa furnizimesh për të vazhduar luftën, dhe nuk ishte e sigurt nëse tatarët do ti qëndronin besnikë, apo nëse rusët do të sillnin përforcime nga veriu." Pas bisedimeve të gjata, u vendos që rusët të shkatërronin të gjitha kështjellat që kishin ndërtuar pas Traktatit të Karlovidt, si dhe tiu kthenin osmanëve kështjellën e Azakut. Gjithashtu, u vendos si kusht që rusët nuk do të ndërhynin në çështjet e Kazakëve, që ishin nën kontrollin e Hanit të Krimesë dhe Polonisë, si dhe të bënin të mundur kthimin e sigurt në vendin e tij, në Suedi, të Mbretit Karl. Rusëve iu kërkua edhe që të largonin nga Stambolli ambasadorin e tyre, si dhe t'i paguanin tagër vjetor Hanit të Krimesë që ishte një detyrim i vendosur më parë.

Sulltan Ahmedi II e ktheu Karlin XII, në vendin e tij, bashkë me disa dhurata të çmuara dhe 10.000 dukate për shpenzimet e rrugës. Mbreti i Suedisë dhe Hani i Krimesë nuk ishin të kënaqur me këtë traktat paqeje, dhe dëshironin që ushtria ruse të shkatërrohej në Prut, por osmanët ishin të kënaqur me koncesionet që kishin marrë nga rusët, pasi ata ishin të ndërgjegjshëm, për faktin që ushtria osmane nuk luftonte më, ashtu sikurse kishte luftuar dikur, dhe se rënia e saj kishte filluar. Në aspektin e aftësisë luftarake të ushtrisë, situata nuk ishte aq e mirë nga ç'dukej. Por, nga ana tjetër, uria kishte filluar të mbizotëronte në radhët e ushtrisë ruse. Ushtarët rusë kishin arritur në një gjendje të tillë, që hanin gjethe dhe lëvoret e pemëve, pasi i kishin mbaruar të gjitha fumizimet me ushqime. Gjenerali suedez, Poniatovski, i këshilloi ata të mos e sulmonin ushtrinë ruse, por të prisnin dorëzimin e saj, këshillë kjo që nuk u zbatua. Njerëzit e oborrit osman patën ndikim në këtë vendim dhe ata nuk arritën ta vlerësonin në mënyrën e duhur situatën. Osmanët kishin qenë luftëtarë të mirë në fushën e betejës, por ata ishin në përgjithësi humbës të mëdhenj në tryezën e bisedimeve.

Lufta me Austrinë

Ndërkohë erdhi lajmi se disa anije muslimane të humbura në Mesdhe ishin sulmuar nga korsarët venëdikas. Ndërsa popullsia e Moresë ishte Ortodokse, dhe tani që gjendej nën sundimin katolik të venedikasve, ishte pro osmanëve. Në atë kohë, Karadagu (Karadag) (Mali i Zi - v.p.) u revoltua kundër Devletit Osman, por Koprylyzade Numan Pasha, valiu i Bosnjës e shtypi këtë revoltë.

Venedikasit i strehuan rebelët e Karadagut osman. Sadrazami Ali Pasha marshoi drejt Moresë, dhe në të njëjtën kohë edhe Donanma-jë Hymajun u nis drejt saj. Gadishulli i Moresë u rihap ndaj Islamit bashkë me disa qytete të tjera në vitin 1127/1715. Morea u nda në 1400 rrethe si "këllëç timarë" dhe Ajdënllë Mehmed Agai u caktua zyrtar i lartë i Moresë.

Ali Pasha dërgoi një letër drejtuar austriakëve, për të siguruar asnjanësinë e tyre, kur ai të ishte i angazhuar në luftën me Venedikun, duke u shpjeguar atyre se venedikasit kishin shkelur kushtet e Traktatit të Karlovidt. Por, austriakët ishin të ndërgjegjshëm për faktin që osmanët kishin rimarrë Morenë, që iu ishte lënë venedikasve sipas Traktatit të Karlovicit, dhe mendonin se kishte ardhur radha e tyre për të humbur atë që kishin fituar nga i njëjti traktat. Austria kishte nënshkruar Traktatin e Rashtadit me Francën, në vitin 1723, pas luftërave të trashëgimisë, dhe dëshironte të fitonte kohë që të përgatitej për luftë kundër osmanëve. Ata kishin mbajtur të burgosur për 4 muaj të dërguarin osman, dhe më pas e kishin kthyer atë mbrapsht bashkë me një letër.

Austria nënshkroi një traktat me Venedikun më 15 prill 1716, dhe i dërgoi një letër Devletit Osman, në të cilën shkruhej se Morea duhej ti jepej Venedikut. Për këtë arsye, Sadrazami Ali Pasha u hodh në Iuftë kundër tyre, në betejën e Petervara-dinit në vitin 1128/1716, gjatë të cilës ai mori plagë fatale. Jeniçerët, pasi sulmuan trupat austriake dhe morën një pjesë të topave të tyre, u tërhoqën menjëherë në Beograd, pasi morën lajmin e martirizimit të Sadrazamit dhe shkatërrimin e krahut të djathtë të ushtrisë osmane. Austriakët nuk i ndoqën pas trupat osmane, por kapërcyen lumin e Danubit në jug, morën Timi-shoarën pas 3 muajsh rrethimi, dhe vazhduan avancimin e tyre drejt Beogradit, të cilin e rrethuan në vitin 1129/1717. Sadrazami Halil Pasha u përpoq ta shpëtonte qytetin, por nuk arriti, dhe përfundimisht Beogradi ra në duart e austriakëve në vitin 1129/1717.

Në betejën e Petervaradinit, Sadrazami i ri Nevshehirli Ibrahim Pasha (1717-1730) ishte dëshmitar i paraqitjes së dobët të ushtarëve jeniçerë dhe u bind se ata ishin shumë të korruptuar për të luftuar kundër Austrisë. Për këtë arsye, ai propozoi nënshkrimin e menjëhershëm të traktatit të Pasarovidt (Porofës), në vitin 1130/1718, sipas të cilit osmanët i dorëzuan Timi-shoarën dhe Beogradin Austrisë, si dhe disa vende të tjera në Adriatik venedikasve. Megjithatë, Veziri i Madh Nevshehirli Ibrahim Pasha arriti t/i përmirësonte financat e Devletit, dhe pati një sukses të veçantë në uljen e shpenzimeve vetëm brenda pak vitesh. Por, nisma e tij për organizimin e Lale Devri luksoz (periudha e festivaleve të tulipanëve) i nxiti njerëzit që të ngriheshin në revoltë kundër vezirit të madh, që përfundoi dhe me vdekjen e tij, në vitin 1143/1730.

Lufta me Persinë

Në vitin 1135/1723, afganët ngritën krye kundër Safevitëve, morën Isfahanin dhe rrëzuan një herë e përgjithmonë sundimin e Safevitëve në Persi. Ky akt i nxiti Emirët Sunnitë të Dagestanit (në rajonin verior të Kaukazit) që të betoheshin për besnikëri ndaj Devletit Osman, që, nga ana e tij, caktoi njërin prej tyre, Davudin, si Han të Shirvanit. Ushtria osmane mori Tiblisin dhe emëroi Hanin Shenevar në drejtimin e tij, si dhe në drejtimin e Hemedanit, Revanit, Ganxhes dhe Tebrizit.

Sadrazami Ibrahim Pasha emëroi shumë nga të afërmit e tij në pozicionet kyçe të Devletit. Ky nepotizëm e nxiti popullin të ngrihej në revoltë dhe ta rrëzonte Sulltan Ahmedin III në vitin 1143/1730. Mahmudi e trashëgoi fronin si Sulltani i ri osman.

info@balkancultureheritage.com