Nuk ka një histori të vetme të Romulit. Mbi këtë përrallë ka shumë versione të ndryshme, në disa raste të papajtueshme. Cicero, një dekadë pas përplasjes së tij me Katilinën, dha një variant të traktati Mbi Shtetin. Si shumë politikanë që nga ajo kohë, ai gjeti shpëtim te teoria politike (te teoria paksa e fryrë dhe vetëshenjtëruese) kur pushteti i tij ishte në rënie. Këtu, në kontekstin e diskutimeve shumë më të gjata filozofike mbi natyrën e qeverisjes së mirë, ai u mor me historinë e ‘kushtetutës’ romake që nga fillesat e saj. Por pas një fillese të ngjeshur të historisë - në të cilën me vështirësi shmangu çështjen nëse Romuli ishte me të vërtetë fëmija i zotit Mars, ndërsa vuri në dyshim elementet më magjepsëse të përrallës - ai nisi një diskutim më serioz mbi avantazhet gjeografike të vendit që Romuli zgjodhi për vendbanimin e tij të ri.
‘Si mundej që Romuli’, shkruan Cicero, ‘të shfrytëzonte në mënyrë kaq të shkëlqyer avantazhet e të qenit pranë detit, ndërkohë që shmangte disavantazhet duke e vendosur qytetin në brigjet e një lumi me nivel të qëndrueshëm i cili rrjedh në det me një rrymë të gjerë?’ Tiberi, shpjegon ai, e bëri të lehtë importimin e furnizimeve nga jashtë vendit dhe eksportimin e çdo teprice vendase; dhe kodrat në të cilat qyteti u ndërtua, ofronin jo vetëm mbrojtje ideale kundër sulmeve armike, por edhe një mjedis më të shëndetshëm për të jetuar në mes të një ‘rajoni moçalor’. Ishte sikur Romuli e dinte se ajo që ai themeloi një ditë do të bëhej qendra e një perandorie të madhe. Cicero tregon këtu të kuptuar të mirë të gjeografisë dhe shumë të tjerë që nga ajo kohë kanë theksuar pozicionin strategjiktë qytetit, i cili i dha një avantazh ndaj rivalëve të zonës. Por ai, në mënyrë patriotike nuk flet mbi faktin se përgjatë të gjithë antikitetit ‘lumi që nuk pakësohet kurrë’ e bëri Romën gjithashtu viktimë të shpeshtë të përmbytjeve shkatërrimtare dhe se, pavarësisht kodrave, ‘moçalishtja (apo malaria) ishte një nga vrasësit më të mëdhenj të banorëve të qytetit (dhe situata mbeti kështu deri në fund të shekullit të nëntëmbëdhjetë).
Ky i Ciceros nuk është versioni më i njohur i historisë së themelimit. Ajo që gjendet te shumica e tregimeve moderne i referohet në thelb Livit. Për një shkrimtar, puna e të cilit është ende shumë e rëndësishme për të kuptuarit tonë mbi Romën e hershme, është e habitshme sesa pak dihet për ‘Livin, njeriun: Ai erdhi nga Patavium (Padova), në veri të Italisë, filloi të shkruajë përmbledhjen e tij mbi historinë e Romës në vitet 20 p.e.s. dhe ishte mjaftueshëm pranë familjes perandorake romake sa pati mundësinë të nxiste perandorin e ardhshëm, Klaudiusin, të fillonte të shkruante histori. Në mënyrë të pashmangshme, Romuli dhe Remi shfaqen bollshëm në librin e tij të parë, me më pak gjeografi dhe me më shumë rrëfim shumëngjyrësh nga sa jep Cicero. Livi fillon me binjakët, pastaj shpejt vijon me përrallën përmes arritjeve të më vona të vetë Romulit, si themelues i Romës dhe mbreti i parë.
Fëmijët e vegjël, shpjegon Livi, patën lindur nga një priftëreshë e virgjër me emrin Rhea Silvia në qytezën italiane të Alba Longa, në kodrat Alban, pak në jug të vendit, ku më pas u ndërtua Roma. Ajo nuk e kishte marrë postin e saj si virgjëreshë me vullnet të lirë, por ishte detyruar pas një lufte vdekjeprurëse për pushtet, në të cilën xhaxhai i saj, Amuliusi, mori pushtetin si mbret i Alba Longa, pasi rrëzoi vëllain e tij, Numitorin, babanë e saj. Amuliusi pastaj përdori për alibi postin e priftëreshës, në dukje një nder, për të shmangur shfaqjen e mundshme të ndonjë trashëgimtari dhe rivali nga linja e vëllait të tij. Siç doli më vonë, kjo masë parandaluese dështoi, sepse Rhea Silva mbeti shpejt shtatzënë. Sipas Livit, ajo pretendoi se ishte përdhunuar nga zoti Mars. Livi tregohet dyshues mbi këtë po aq sa Cicero; Marsi, sugjeron ai, mund të ketë qenë një justifikim i vlefshëm për të mbuluar një lidhje tërësisht tokësore. Por të tjerë shkruan me vetëbesim për një falus të patrupëzuar që doli nga flakët e zjarrit të shenjtë për të cilin Rhea Silva supozohej se duhej të kujdesej.
Sapo ajo lindi binjakët, Amuliusi urdhëroi shërbyesit e tij t’i hidhnin foshnjat në lumin Tiber aty pranë që të mbyteshin. Por ata mbijetuan. Sepse, siç ndodh shpesh në histori si kjo në shumë kultura, burrat që patën këtë detyrë kaq të pakëndshme nuk e zbatuan (apo nuk mundën ta shtynin veten të zbatonin) urdhrin germë për germë. Ata i lanë binjakët në një kosh jo drejtpërsëdrejti në lum por - për shkak se lumi kishte dalë nga shtrati - pranë ujit. Para se foshnjat të merreshin nga lumi drejt vdekjes së tyre, ujku i famshëm ushqyes erdhi për t’i shpëtuar. Livi ishte një nga ata skeptikët romakë që u përpoq ta racionalizojë këtë aspekt veçanërisht të pagjasë të përrallës. Fjala latine për ‘ujk’ (Lupa) përdorej gjithashtu si term komunikimi për ‘prostitutë’ (lupanare ishte një term standard për ‘bordello’). A mund të ishte një kurvë më shumë sesa një bishë e zonës ajo që i gjeti dhe u kujdes për binjakët?
Cilido qoftë identiteti i lupas, një blegtor apo bari zemërmirë i gjeti djemtë dhe i mori. A ishte gruaja e tij një prostitutë? pyeti Livi veten. Romuli dhe Remi jetuan si pjesë e familjes së tij në fshat, të panjohur deri vite më vonë, kur - tashmë djem të rinj - ata aksidentalisht u ribashkuan me gjyshin e tyre, mbretin e rrëzuar Numitor. Sapo ata e rivendosën atë si mbret të Alba Longa, u nisën për të themeluar qytetin e tyre. Por shpejt të dy vëllezërit u grindën, me pasoja shkatërrimtarë. Livi sugjeron se i njëjti rivalitet dhe ambicie që shkatërroi marrëdhënien mes Numitorit dhe Amuliusit rrodhi poshtë te gjenerata e Romulit dhe Remit.
Binjakët nuk ranë dakord se ku saktësisht duhej të vendosnin themelin e tyre të ri - në veçanti, në cilën prej shumë kodrave që më vonë përbënë qytetin duhej të bëhej qendra e vendbanimit të ri. (Në fakt, ka më shumë sesa të famshmet shtatë.) Romuli zgjodhi kodrën e njohur si Palatine, ku u ndërtua më vonë rezidenca madhështore e perandorëve dhe kodra që na dha ne fjalën ‘pallat’. Në sherrin që pasoi; Remusi, i cili pati zgjedhur Aventinen, në mënyrë fyese u ngrit mbi fortifikimet që po ndërtonte Romuli përreth vendit të tij të parapëlqyer. Ka versione të ndryshme mbi atë që ndodhi më pas. Por më i njohuri (sipas Livit) ishte që Romuli u përgjigj duke vrarë vëllanë dhe rrjedhimisht u bë sundimtar i vendit që mori emrin e tij. Ndërsa po jepte goditjen e tmerrshme vëllavrasëse, ai bërtiti (sipas fjalëve të Livit): ‘Kështu vdektë çdokush që ngjitet mbi muret e mia’. Ky ishte një slogan i përshtatshëm për një qytet që e paraqiti veten si një shtet luftarak, por një i tillë luftërat e të cilit gjithmonë qenë përgjigje ndaj agresionit të të tjerëve dhe qenë gjithmonë ‘të drejta’.