Xhamia e madhe me kube, fillimisht e ndërtuar nga Abdurrahman Pasha, u rindërtua në vitet ’30 të shekullit XIX nga pasardhësit e tij. Me këtë rast, ndërtesës iu bashkangjit një kullë. e madhe sahati, duke e rrethuar atë në anën e majtë të hyrjes dhe ngjitur me sallën e faljes. Salla me kube, me hajatin e saj të bollshëm, e rrethuar nga një minare të ngjashme me lapsin dhe nga kulla e sahatit në të majtë, formonin së bashku dominantin arkitekturor të Peqinit dhe përbënin një prej ndërtesave më të këndshme shumëfunksionale të vendit, një mënyrë karakteristike shqiptare në formë dhe në zgjidhje. Është e pamundur të kuptosh se psë u vendbs të shkatërrohej një harmoni e tillë urbane, përveç se me dëshirën e shprehur për heqjen e çdo gjëje që të kujton pjesën islame. Kulla dhe hajati i ruajtur duken si një kokë e prerë nga trupi. Gjeneratat e mëvohshme do të gjykojnë nëse ishte e drejtë të sakrifikohej bukuria për hir të shekullarizimit të shoqërisë. Ne vetëm mund të vajtojmë humbjen.
Kulla është një ndërtesë katrore, e ndërtuar prej guri gëlqeror të mirë. Ajo është e zbukuruar nga një superstrukturë më e vogël, e cila rrethon mekanizmim e mrekullueshëm (striking machinery) dhe katër sahatet, një në secilën prej katër anëve. E gjithë ndërtesa është e mbuluar nga një kube dekorative. Si një vepër e veçantë, xhamia ka qenë më e rëndësishme së Kulla e Sahatit. Siç dukej në vitin 1970, ndërtesa ishte një kub i gjatë me kube prej thuajse 14m^, me proporcione të përcaktuara mirë. Kubeja mbahet nga një tambur tetëkëndor, forma e së cilit dallohej shumë mirë. Të dyja, si blloku ashtu edhe tetëkëndëshi ishin të bëra me komiza të profiluara e të rënda. Në anën e majtë të ndërtesës qëndronte një minare shumë e gjatë dhe e hollë, që ngrihej pjesërisht nga muret e kubit dhe pjesërisht nga një bazë drejtkëndore. Kjo është një praktikë e përdorur edhe në xhaminë e Faik Pashës (12) pak përpara vitit 1500, i cili mund të ketë nxitur pranimin e një zgjidhjeje të tillë për minaret në tokat shqiptare. Xhamia paraprihej nga një portik i hapur. Ky është elementi që është kursyer nga reformatorët ankthiozë të vitit 1970 dhe që sot përdoret si kafene. Hajati është në “stilin shqiptar”, shumë i bollshëm, me tri shtylla në të dyja anët dhe gjashtë përballë, që mbajnë harqe rrethore, të cilat vazhdojnë në kapitele të mermerta me një dekoracion gjethesh të gdhendura. Ai ka një tavan të sheshtë prej druri dhe një çati me tjegulla të kuqe.
Salla e faljes me kube ishte e ndriçuar mirë nga një numër i madh dritaresh. Ajo kishte tre rreshta me dritare në pjesën e poshtme, dy të tillë në mes dhe një në qendër të pjesës së sipërme të mureve. Kurba e brendshme e dritareve korrespondonte me kurbën e mbështetesvë që mbanin kubenë. Rreshti i poshtëm i dritareve ishte i bërë me harqe rrethore, një tipar joosman që tregon edhe periudhën e vonë të ndërtimit të saj, në kohën kur mjeshtrat e vërtetë osmanë nuk luanin më ndonjë rol në ndërtimin e xhamive të Ballkanit. Rreshti i dytë i dritareve është në përputhje me stilin osman. Harqet me majë të llojit të zakonshëm janë transformuar në një formë më të shtypur, që, gjithashtu, i përket një periudhe më të vonë ndërtimi. Tamburi i xhamisë ishte i errët, pavarësisht nga lartësia e madhe e saj. Xhamia dhe minaija ishin të ndërtuara me të njëjtin mur, sikurse edhe kulla, me blloqe të mëdha dhe të prera me kujdes, prej guri gëlqeror ngjyrë gri. Kjo teknikë është e ndryshme nga ajo e përdorur në pjesën më të madhe të Shqipërisë së Mesme dhe asaj jugore, ku mjeshtrat epirotë (vllehët dhe shqiptarët kristianë nga Pindi), përdomin një teknikë më pak të rafinuar. Ka shumë mundësi që ndërtuesit e Peqinit të kenë ardhur nga veriu i vendit, ku teknikat dalmaciane ishin akoma të pasakta, siç paraqiten në xhaminë e madhe të Plumbit në Shkodër. Forma e dritareve dhe lloji i murit na tregojnë se xhamia, ashtu sikurse dukej në vitin 1970, nuk ishte ajo e Abdurrahman Pashës nga shekulli XVII, e rregulluar dhe e “modemizuar”, por ishte një ndërtesë e re, që i përkiste shekullit XIX.
Evlia Çelebiu e ka transmetuar tekstin e mbishkrimit të xhamisë origjinale, ashtu sikurse ishte në kohën e tij. Mungesa e emrit të themeluesit të xhamisë, që mund të ketë figuruar nga mesi i tekstit, tregon se ai e ka lënë jashtë këtë pjesë. Ky është një element karakteristik i punës së Evlias gjatë riprodhimit të mbishkrimeve. Meqë nuk ekziston ndonjë gjurmë tjetër e mbishkrimit origjinal, është me interes ta paraqesim këtë formë te tekstit, së bashku me përkthimin në shqip:
Metrumi është afersisht një Remel i përkryer: v—/-v—/-v—/-v-
Falënderimi i takon Zotit, sepse kjo xhami u ndërtua për ata njerëz që e kërkojnë. Ajo është një vend që të sjell gëzim. Një vend i tillë mbaroi së ndërtuari në mesin e pranverës. E mrekullueshme! 1077 (1666/67)
Ky kronogram disi provokativ mund të merret si shembull për familjet e pasura të Peqinit për ndërtimin e veprave të ngjashme.
Njehsimi i kronogramit është i thjeshtë: Hej të pasur
Pra, xhamia kishte mbaruar së ndërtuari katër vjet përpara vizitës së Evlias në Peqin.
Babingerit (Reiseëege) i ishte thënë se xhamia ishte rindërtuar në vitin 1256 H (1840/41), pasi të parën e kishte shkatërruar zjarri. Një periudhë e tillë përputhet plotësisht me periudhën e dhënë nga vetë ndërtesa dhe nga disa shënime historike (shih më tej). Gjithashtu, ajo ishte e shkruar edhe në katër mbishkrime, të vendosur në muret e sallës së faljes. Këto mbishkrime ishin të vendosur poshtë kornizës, duke treguar fundin e kubit dhe fillimin e tamburit, afer këndeve të murit të mihrabit. Në vitin 1967 unë nuk isha në gjendje t’i lexoja apo fotografoja ato, për shkak të lartësisë së tyre kurse në vitin 1978, ato nuk ishin më. Me sa duket, mund të ishin zhdukur, por ka shumë mundësi të mbaheshin diku në magazinën e ndonjë muzeu lokal.
Rindërtimi i xhamisë u bë me urdhër të Kafer Sadik Pashasë, djalit të Sulejman Pashës dhe pasardhësit të Abdurrahman Pashës. Ashtu sikurse e thotë edhe emri i tij, Kafer Sadiku ishte një dervish bektashian dhe një poet me vlerë. Për shkak të talentit që kishte, biografia e tij ishte shkruar në veprat e shkrimtarëve të biografisë dhe të dhënat rreth tij u pasuan në veprën e madhe të Ynalit. Ai ka qenë guvernator i Maçinit, në Dobruxhën rumune të sotme, i Inebahtit (Lepanto) në Greqinë jugore dhe i Karliut, gjithashtu në Greqi. Ai vdiq në vitin 1250 H (1834) gjatë udhëtimit për në shtëpi nga një vizitë në Stamboll. Sadik Pasha u varros në oborrin e xhamisë që kishte meremetuar vetë. Vëllai i tij, Ibrahim Fehmi Beu, gjithashtu një poet, shkroi vargjet në gurin e varrit të tij, vargje të cilat janë ruajtur në veprën e Inalit.(l4) Fehmi Beu, një dervish mevlevi, vdiq në vitin 1270 H (1853/54) dhe u varros në të njëjtën varrezë. Duket se xhamia mbaroi së ndërtuari përpara vitit 1250 H, kur Sadiku vdiq. Ndoshta data e dhënë nga Babingeri, 1256 H, është e gabuar ose ndoshta ajo tregon fiindin e punimeve në xhami dhe në kullë. Ka shumë mundësi që të dy themeluesit poetë të kenë krijuar tekstet e mbishkrimeve, të ndodhura lart në muret afer murit të mihrabit, por më tepër mund të na ndihmojnë vetëm tekstet aktuale.
Familja e Abdurrahman Pashës e qeveriste akoma Peqinin në vitet ’50 të shekullit të kaluar. Me sa duket, ata i mbijetuan reformave të Tanzimatit.