Xhamia e Ballies në Elbasan

Xhamia e Ballies në Elbasan

Xhamia e Nazireshës është një nga xhamitë që ruhen ende sot dhe ndodhet në pjesën jugore, në periferi të qytetit mesjetar. Nga një shënim ne muret e xhamisë kuptohet që ajo është ndërtuar përpara vitit 1599. Shënimi flet për vdekjen e një gruaje. Sot, ajo përbëhet nga salla e lutjeve dhe minarja, të cilës i mungon pjesa e sipërme. Salla e lutjeve ka në plan formën e katrorit, me brinjë të brendësisë 8.65 x 8.65 m, dhe vëllim kubik të mbuluar me trompa në qoshet. Ky ndërtim shihet dhe në anën e jashtme, ku tamburi ishte vijim i drejtpërdrejtë i mureve anësore dhe formon në qoshet çati trekëndëshe në nivel më të ulët. Në sallë hyhet nga porta në anën veriore që ndodhet brenda një portali të suvatuar me brinjët e profiluara.

Porta mbulohet me arkitra druri, mbi të cilin është një hark shkarkues prej tullash me profil fundlundre. Në faqen veriore është edhe një dritare drejtkëndore, mbuluar me arkitra të rrafshët, dhe pak më të futur ndaj murit. Një nike me stalaktite është krijuar mbi të. Sipër portës ruhen gjurmë mjaft të qarta të portikut të dikurshëm, si vrimat e trarëve dhe vendlidhja e tjegullave me murin. Gjithë muratura, nën këtë nivel, është e çrregullt, me gurë shtufi, vende-vende dhe copa tullash lidhur me llaç gëlqereje. Gjurmë të suvasë së dlkurshme ruhen në disa shtresa pranë dritares . Muret, që janë ndërtuar me teknikën e kluasonazhin dhe me një teknikë mjaftë të rregullt, me një tullë në rreshtat horizontale dhe një e më rrallë dy tulla vertikalisht ndërmjet gurëve, që përfundojnë me një kornizë me dy rreshta tullash, të vendosura në formë dhëmbë sharre. Një frizë prej disa rreshta tullash nën nivelin e kornizës, qarkon gjithë perimetrin e tamburit.

Si në xhaminë e Muradies në Vlorë, edhe këtu kemi një vazhdim të tamburit me muraturë të çrregullt prej gurësh (katër rreshta) dhe që përfundon me një kornizë me tri rreshta dhëmbësharre. Edhe në këtë rast mbeten të njëjtat pikëpyetje e shpjegime si për xhaminë e Vlorës.

Brendae xhamia ndriçohet nga dritare të shumta të vendosura nga pesë në secilën prej tri faqet dhe në tre rreshta që tashmë është bërë traditë. Dritaret e poshtme janë drejtkëndore, pak të futura ndaj murit dhe të mbuluara me arkitrarë druri. Mbi to kemi një nike mbuluar me hark fundlundre e të ndërtuar me tulla sipas rrezeve, një shirit tullash përgjatë perimetrit. Të gjitha dritaret e sipërme janë të mbuluara me hark fundlundre.

Për ndërtesën e rëndësishme është edhe minarja, e lidhur me trupin e xhamisë, që kuptohet në vazhdimësinë e faqes veriore të të dyjave. Minarja ka bazament paralelopipedik, me faqet të ndërtuara njëlloj si muret e xhamisë. Mbi të ka një kornizë, ku fillon kalimi trungpiramide për në trupin e minares. Trupi i minares është dymbëdhjetë faqesh dhe i ndërtuar me rreshta gurësh çmërsi të skuadruar, që këmbehen me breza prej tri rreshtash tullash. Minarja ruhet deri në fillimet e pjesës së poshtme të kazanit. Trupi i minares përfundon me një kornizë gurësh të gdhendur e të profiluar, mbi të cilën, për zgjerimin e kazanit, dalin shkallë-shkallë tulla të gdhendura në formë trekëndëshi. Minarja, nëpërmjet dyerve, lidhej me sallën e lutjeve dhe mafilin, nga i cili kemi vetëm gjurmë. Në brendësi të minares janë shkallët helikoidale.

Në aspektin arkitekturor xhamia e Nazireshës shquhet për hedhjen e saj vertikale që theksohet nga tamburi i lartë dhe, deri-diku, nga mungesa e portikut. Në këtë xhami shihet qartë tendenca për të rritur lartësinë, tendencë që zhvillohet më tej në shumë xhami më të vona të ndërtuara në Shqipërinë e Mesme, që lidhen me traditën e stilit të vonë osman.

Lista që boton Lef Nosi na thotë se kjo xhami është ndërtuar nga vajza e Nazir Qejvan Beut, që po ashtu e mësojmë edhe nga burim tjetër, nga Kiel, që thotë që xhaminë e ka ndërtuar motra e Hasan Balliut, ndërtuesi i xhamisë së Balliut. Duket se kjo xhami u bë si kundërvënie në këtë anë të qytetit të xhamive të shumta në Pazarin përballë kalasë.

info@balkancultureheritage.com