Çuka e Ajtoit
Mitologjia Helene
~Jim Tierney
Qyteti antik
~Fustel De Coulanges
Origjina e Mendimit
~Jean Pierre Vernant
Struktura e simbolizmit ilir
~Aleksandër Stipçevic
Pirateria ilire
~Pierre Cabanes
Mbretërimi i Gentit
~Pierre Cabanes
Mesapët dhe gjuha e tyre
~Myzafer Korkuti
Arkitektura Sepulkrale
~Apollon Baçe
Vlora në mesjetë
~Konstantin Jereçek
Klementi i Ohrit dhe Shqipëria
~Dimitri Obolenski
Ajkuna kján Omerin
~Curraj – Epér (Mirash Gjoni)
Orët e Mujit
~Visaret e Kombit
Shqipëria e Lashtë
~Luigi M. Ugolini
Ballkani Qëndror
~Guillaume Lejean
Udhëtimet e para 1897 - 1905
~Franc Baron Nopça
Fiset Shqiptare
~Robert Elsie
Gegët dhe toskët
~Robert Elsie
Fisi i Kelmendit
~Robert Elsie
Në anijen "Danubio"
~Marcin Czerminski
Shebeniku (Sibenik)
~Marcin Czerminski
Skardona dhe Ujvara e Kërkës
~Marcin Czerminski
Nga Shqipnia e jugut
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Mesme
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Veriut
~Johann Georg von Hahn
Gryka e Kotorrit
~Marcin Czerminski

Çuka e Ajtoit

Banesa e shpatit me Shtëpi Zjarri haset edhe në qytetin 7.5 hektarësh në Çukën e Ajtoit, qytet tipik shpati ky. Ndonëse skema urbanistike e qytetit është mjaft larg skemave klasike, banesat e tija renditen qoftë lakuar përgjatë vijave rrushkulluese. Këtij lakimi i përmbahen edhe rrugët mes tyre, të shtrira mbi tarraca tre metërshe.

Në shpatin e pjerrët jugor, 10 m në brendi të murit rrethues, vijojnë në varg tri banesa me skemë dhe përmasa identike. Banesat e orientuara mirë ndaj diellit të jugut, janë pjesërisht të gdhendura në shkëmb dhe pjesërisht të ndërtuara me mur. Banesat, pa oborr dhe hajate, kanë një skemë kompakte të përshtatur mirë ndaj terrenit.

Banesa e ruajtur më mirë, ka në planimetri formën e shkronjës L. Blloku i saj kryesor (19 x 7.50 m) zhvillohej me dy kate, ndërsa krahu i dalë (10.5 m) me tre kate. Lartësia e banesës, në këtë krah, deri në majë të çatisë me tjegulla solene dhe kaliptere, është 11 m. Sipërfaqja e saj në një plan është 175 m2, në tërë planet 320 m2dhe vëllimi 650 m3. Në katin përdhe ndodhet një kthinë e vetme, ndërsa në katet e sipërm përreth bërthamës kompozicionale, shtëpisë së zjarrit, grupohen shtatë kthina. Në kthinën e katit përdhe, 4.5 m të lartë, kalohej drejt e nga rruga. Çezma e një burimi, komunikimi me rrugën dhe fragmentet e dinoive, qypave të vegjël, e tregojnë atë punishte-dyqan.

Një palë shkallë të gdhendura në shkëmb të çojnë prej kësaj kthine, në Shtëpinë e Zjarrit me planimetri katrore, sipërfaqe 50 m2 dhe vëllim 275 m3, të barabartë me atë të Shtëpive të Zjarrit në Kassopea. Shpina dhe dyshemeja e saj janë të gdhendura në shkëmb, ndërsa muret ndarës të ndërtuar me gurë të lidhur me baltë. Foletë në shkëmb të trarëve të çatisë, tregojnë se ajo vijonte në lartësinë e dy kateve e pambuluar me tavan, për të lejuar tymin e vatrës që të dilte nga plasat e pullazit.

Në Shtëpinë e Zjarrit, përveç nga punishte-dyqani i katit përdhe, kalohej dhe anash, nga e djathta. Nga dy anët ajo qarkohej nga 6 kthina banimi dhe depo të shpërndara në dy kate, me të cilat komunikonte drejtpërdrejt ose me shkallë të brendshme druri. Si e tillë ajo luante edhe funksionin e nyjës lidhëse-organizuese.

Mulliri për bluarje drithi, në cepin e saj dhe fragmentet e mokrave, amforave dhe pytosave, qypave të mëdhenj, tregojnë se krahas qëndrimit, Shtëpia e Zjarrit shërbente për gatim, ruajtjen dhe përgatitjet e rezervave ushqimore.

info@balkancultureheritage.com