Bashkimi i kaonëve me molosët në një shtet epirot
Mitologjia Helene
~Jim Tierney
Qyteti antik
~Fustel De Coulanges
Origjina e Mendimit
~Jean Pierre Vernant
Struktura e simbolizmit ilir
~Aleksandër Stipçevic
Pirateria ilire
~Pierre Cabanes
Mbretërimi i Gentit
~Pierre Cabanes
Mesapët dhe gjuha e tyre
~Myzafer Korkuti
Arkitektura Sepulkrale
~Apollon Baçe
Vlora në mesjetë
~Konstantin Jereçek
Klementi i Ohrit dhe Shqipëria
~Dimitri Obolenski
Ajkuna kján Omerin
~Curraj – Epér (Mirash Gjoni)
Orët e Mujit
~Visaret e Kombit
Shqipëria e Lashtë
~Luigi M. Ugolini
Ballkani Qëndror
~Guillaume Lejean
Udhëtimet e para 1897 - 1905
~Franc Baron Nopça
Fiset Shqiptare
~Robert Elsie
Gegët dhe toskët
~Robert Elsie
Fisi i Kelmendit
~Robert Elsie
Në anijen "Danubio"
~Marcin Czerminski
Shebeniku (Sibenik)
~Marcin Czerminski
Skardona dhe Ujvara e Kërkës
~Marcin Czerminski
Nga Shqipnia e jugut
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Mesme
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Veriut
~Johann Georg von Hahn
Gryka e Kotorrit
~Marcin Czerminski

Bashkimi i kaonëve me molosët në një shtet epirot

Eshtë e vështirë të përcaktohet me saktësi se në ç’datë është kryer ky afrim midis këtyre dy bashkësive. Denisi i Halikamasit (XX, 1, 2 ; 1, 5; 2, 4) i përmend kaonët dhe tesprotët në radhët e ushtrisë së Pirros në betejën në Auskul, më 279. Ky terminus ante quem mund të shtyhet dukshëm në kohë, deri në vitet e para të mbretërimit të Pirros, nisur nga themelimi i qytetit të Antigonesë, që përbën qendrën e pellgut të lumit Drino, në zemër të Kaonisë. Ky qytet, që mund të ketë ekzistuar më parë, mori emrin e gruas së parë të mbretit Pirro, që hipën në fronin e Ajakidëve në vitin 297. Antigonea, vajzë e një martese të parë të mbretëreshës Berenika, grua e Ptoleme Soterit, lind Ptolemeun, djali i madh i Pirros dhe vdes shumë shpejt më pas, më 296 ose 295. Meqenë se Pirrua mund t’i japë emrin e gruas së vet, Antigonea, qytetit që kontrollon pellgun e Drinos, kjo do të thotë edhe se në këtë kohë (midis viteve 297 dhe 295) mbreti ajakid ka vendosur autoritetin e vet mbi këtë pjesë të Kaonisë, dhe me shumë siguri mbi të gjithë Kaoninë, e përfshirë në gjirin e mbretërisë së Ajakidëve. Nuk është e pamundur që të çohet edhe në vitet e fundit të shekullit të IV ky bashkim i kaonëve dhe molosëve, në një shtet që do të mund të ishte Symahia e Epirotëve, të cilën e bën të njohur një mbishkrim i Dodonës (SGDI 1336), nën mbretërimin e Neoptolemit, që duhet vendosur diku midis viteve 317 dhe 297. Nëse nuk mund të jemi më të saktë, kjo është për shkak të dolasit Dorimahul, që e plaçkiti sanktuarin e Dodonës në vitin 219, duke shkatërruar statujat dhe mbishkrimet e periudhës së mëparshme, pikërisht të mbretërimit të lavdishëm të Pirros.

Natyra e shtetit epirot është shumë më e qartë, pas rënies së dinastisë ajakide më 232, në sajë të mbishkrimeve që bëjnë shumë mirë të njohur Koinonin e Epirotëve, që ka mundur të ekzistojë më herët, nën Ajakidët, por që funksionimi i tij njihet vetëm pas rënies së kësaj familjeje mbretërore. Në Epirin republikan, pushteti ekzekutiv drejtohet nga Strategu i Epirotëve, në krah të të cilit, në mbishkrimet e Dodonës, është edhe një prostat i cilësuar si i Molosëve, ndërsa në mbishkrimet e Butrotit prostati është i Kaonëve. Strategu i Epirotëve zgjidhet herë nga pjesa molose e Koinonit dhe herë nga pjesa kaone, por nuk mund të thuhet me saktësi se ky ndërrim është krejtësisht i rregullt nga njëri vit në tjetrin. Secila nga pjesët e këtij shteti federal ruante disa kompetenca, ndërsa të tjerat i takonin pushtetit federal (ushtria, marrëdhëniet ndërkombëtare), gjë që nënkupton të ardhura të përcaktuara në nivel federal. Disa kompetenca të tjera mbeteshin në nivelin e secilave prej dy njësive: është për këtë arsye që kaonët kishin mundësi të mermin vendim për ndërtimin e një teatri në Butrot, me përmendjen e vetëm të prostatit të kaonëve si eponim në mbishkrimin e kushtimit të teatrit; ata mundnin madje, sikurse duket, t’i jepnin prokseninë një të huaji, në këtë rast një korkyrasi, sipas një mbishkrimi të Foinikes të përmendur nga S. De Maria, (nëse ky mbishkrim i përket një periudhe të mëvonshme nga bashkimi i kaonëve dhe molosëve). Kjo do të tbotë se masa e autonomisë që i ishte lënë secilës prej pjesëve përbërëse të shtetit epirot është e rëndësishme.

Kjo është ndoshta njëra prej arsyeve që shpjegon shpërbërjen e Koinonit të Epirotëve gjatë luftës së tretë të Maqedonisë. Ndarja ndodh në vitin 170, midis Karopsit të Ri që merr anën e Romës dhe që ndikimi i madh i të cilit ushtrohet mbi kaonët, dhe magistratëve të pjesës molose. Gjyshi i tij, Karopsi i Vjetër, ishte tesprot nga një grup etnik i quajtur Opatas, sikurse e saktëson mbishkrimi i kushtimit të Bouleuterionit të Dodonës; mbishkrimet e Butrotit na bëjnë të njohur shumë herë me një etnik shumë të përafërt, Opatos, që lejon që ky etnos të vendoset në Tesprotinë e veriut, fare pranë tokave kaone. Karopsi i Ri kishte studiuar në Romë, sikurse edhe shumë të rinj të familjeve të mëdha, që ftoheshin në Romë si pengje, dhe ai ishte kthyer që andej, i bindur për interesin që paraqiste aleanca me Romën. Gjatë kësaj kohe, drejtuesit molosë dëshirojnë t’i mbeten besnikë aleancës maqedonase dhe uniteti i Koinonit epirot shkërmoqet tërësisht. Ka shumë mundësi që në përqendrimin e vëmendjes së romakëve mbi këto krahina bregdetare të kenë luajtur rol shkëmbimet tregtare midis dy brigjeve të detit Jon, ndërsa Molosia, më kontinentale, ruante marrëdhëniet e fqinjësisë me maqedonët, duke bërë një jetë baritore të ngjashme si në të dy shpatet e Pindit. Kaonët kanë patur, më në fund, përfitim nga kjo zgjedhje, sepse pas disfatës së mbretit maqedon Perseut në Pidna në vitin 168, prokonsulli Pal Emili urdhëron plaçkitjen sistema-tike të territorit molos: 150 000 banorë u morën si skllevër, 70 oppida u plaçkitën, u dogjën dhe muret e tyre u rrëzuan. Që atëherë Epiri qendror dhe jugor kthehet në gërmadhë dhe kjo gjendje vazhdon deri në epokën e Augustit. Eshtë ky momenti kur një mbishkrim përmend një shtet të quajtur Koinoni i Epirotëve që janë përreth Foinikes, që duhet të jetë emri i mbajtur nga pjesa kaone e Koinonit të vjetër të Epirotëve i shkatërruar nga separatizmi i Karopsit të Ri. Tirania e ushtruar nga ky i fundit, ka qenë shumë mizore për banorët e Kaonisë, sipas Polibit: listat e intemimit që godisnin të pasurit (burra dhe gra), dënimet me vdekje, vrasjet. Tirani vdes midis viteve 159 dhe 157. Pikërisht para vdekjes së tij shteti i kaonëve pëson një ndarje tjetër që mund të datohet në vitin 163, vit ky i konsullatit të Tiberius Sempronius Gracchus, baba i Grakëve; Polibi (XXXI, 1) dëshmon për ndërhyrjen e tij pranë Kammanoi-ve, emri i të cilëve del shumë herë në mbishkrimet e Butrotit dhe Stefan Bizantini e quan Kammaninë si një pjesë të Tesprotisë, Kestrina, që ndodhet midis lumenjve Thiamis dhe Pavlla. Eshtë momenti kur konsulli romak pranon organizimin e Koinonit të prasaibëve, përreth Bouthrotos-it, sikurse do ta shohim kur të paraqesim këtë qytet.

Të gjitha këto krahina, Kaonia, sikurse Molosia, përfshirë edhe shtetin e prasaibëve, kalojnë në duart e romakëve, me siguri në provincën e Akaisë duke filluar nga viti 27 para Krishtit. Nën mbretërimin e Trajanit, pak pas vitit 108, u krijua provinca prokuratoriane e Epirit. Roma themeloi gjidiashtu disa koloni veteranësh, përkundër perpjekjeve të përbashkëta të Ciceronit dhe të mikut të tij T. Pomponius Atticus, dhe, më në veri, në Bylis.

info@balkancultureheritage.com