Baza ekonomike e qyteteve: Qytetarët me ekonomi bujqësore
Mitologjia Helene
~Jim Tierney
Qyteti antik
~Fustel De Coulanges
Origjina e Mendimit
~Jean Pierre Vernant
Struktura e simbolizmit ilir
~Aleksandër Stipçevic
Pirateria ilire
~Pierre Cabanes
Mbretërimi i Gentit
~Pierre Cabanes
Mesapët dhe gjuha e tyre
~Myzafer Korkuti
Arkitektura Sepulkrale
~Apollon Baçe
Vlora në mesjetë
~Konstantin Jereçek
Klementi i Ohrit dhe Shqipëria
~Dimitri Obolenski
Ajkuna kján Omerin
~Curraj – Epér (Mirash Gjoni)
Orët e Mujit
~Visaret e Kombit
Shqipëria e Lashtë
~Luigi M. Ugolini
Ballkani Qëndror
~Guillaume Lejean
Udhëtimet e para 1897 - 1905
~Franc Baron Nopça
Fiset Shqiptare
~Robert Elsie
Gegët dhe toskët
~Robert Elsie
Fisi i Kelmendit
~Robert Elsie
Në anijen "Danubio"
~Marcin Czerminski
Shebeniku (Sibenik)
~Marcin Czerminski
Skardona dhe Ujvara e Kërkës
~Marcin Czerminski
Nga Shqipnia e jugut
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Mesme
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Veriut
~Johann Georg von Hahn
Gryka e Kotorrit
~Marcin Czerminski

Baza ekonomike e qyteteve: Qytetarët me ekonomi bujqësore

Meqë nuk mund ta nxirrte jetesën me tregti e mjeshtëri, popullatës i mbetej vetëm bujqësia. Shumica e banorëve të qytetit ishin në të vërtetë thjesht qytetarë-bujq. Asgjë nuk e ilustron më mirë këtë gjendje sesa Statuti i Shkodrës me përcaktimet e tij të shumta lidhur me kultivimin e vreshtave dhe ullirit, por sidomos për blegtorinë. Lloji i bujqësisë varej nga klima dhe natyra e tokës. Në tokën e varfër të Tivarit dhe Ulqinit rriteshin hardhi dhe dru ulliri. Ato edhe e përcaktonin peizazhin e vendit Në ullishtat e Tivarit numëroheshin me mijëra rrënjë ulliri, qarku i Ulqinit ishte i mbuluar me vreshta. Edhe Drishti ishte i specializuar në prodhimin e verës dhe të vajit të ullirit. Meqë edhe qytetarët e Shkodrës si dhe fshatarët e bregut lindor të liqenit të Shkodrës merreshin kryesisht me vreshtari e, veç kësaj, nga Italia e poshtme e Dalmacia importohej në Arbëri të veriut verë e lirë, tregu i verës ishte objekt rivaliteti. Vera ishte nervi jetik i shumë komunave. Më 1433 ulqinakët dërgonin letër në Venedik ku thoshin se jetonin vetëm nga vreshtaria (“non viue de algttna altra cossa ouer merchadantia cha de lor vigne”). Drishtianët vreshtarinë e quanin si “principal nutrimento de queli citadinipoveri e richi de  quela terra del territorio” (1452). Aristokratë shkodranë e kotoras kishin investuar vlera të mëdha në vreshta, po kështu kisha të rëndësishme si ajo e Shën Mërisë së Ulqinit ose dhe komuna Shkodër. Vreshtat dhe hardhitë e kopshteve bënin pjesë në pronën e çdo fisniku të kamur e të sërës.

Vera e Arbërisë shitej e konsumohej më së shumti brenda vetë qarkut, tepricat dërgoheshin në malësinë që nuk kultivonte vreshta, nganjëherë bliheshin edhe nga tregtarë të huaj.

Edhe me blegtori merreshin qytetarët. Ishin sidomos të favorizuar shkodranët, që zotëronin kullota të mëdha në afërsi të qytetit. Rriteshin bagëtia e trashë dhe e imët dhe derrat, që zakonisht i ruanin e i kullotnin barinjtë, të cilët duhej të përgjigjeshin kur humbte ndonjë kafshë. Ndodhte shpesh që kafshët futeshin në vreshtat dhe arat e të tjerëve dhe bënin dëme aty. Pronari i tokës kishte atëherë të drejtë t’i vriste në vend derrat, një dispozitë që gjendet edhe në të drejtën zakonore shqiptare. Pronari i kafshëve detyrohej të paguante për çdo dëmtim. Kafsha shitej pastaj në tregun e gjësë në Shkodër.

Jeta e qytetarëve-bujq rregullohej në status në disa drejtime. Kështu të gjithë qytetarët kishin për detyrë të merrnin pjesë në shuarjen e zjarreve në fusha gjatë verës së nxehtë e të thatë. Kush i vinte zjarrin arës së vet dhe humbte kontrollin mbi këtë zjarr, duhej të jepte menjëherë alarmin. Kush u vinte zjarnn me qëllim arave me grurë ose drurëve të ullirit, pësonte gjoba të rënda.

Kopshtijet bënin pjesë në peizazhin e përditshëm të qyteteve mesjetare në hapësirën arbëre. Përpara mureve të qytetit ndodheshin ullishta dhe lehe perimesh; kështu kisha e Shën Mërisë së Amalfitanit në Durrës kishte një kopsht me pemë molle, me një vlerë prej tri dukatesh, përpara ‘Porta maris”. Kopshtije ndodheshin edhe brenda e jashtë mureve të qytetit të Shkodrës. Aty qytetarët kultivonin frutat e perimet që përbënin, krahas drithit dhe verës, bazën e ushqimit të tyre: qepë, bathë, spinaq, fasule, kungulla, gështenja, qershi, dardha, mollë dhe arra.

E pra del i qartë karakteri agrar i qytetit arbër.

info@balkancultureheritage.com