Sipas Strabonit dega jugore e Egnatias fillonte që nga Apollonia ndërsa itinerari Hierosolimitan (i Burdigalës) e nis nga Vlora këtë degë. Sidoqoftë me interes është përshkrimi i rrugës nga Apollonia në Dyrrah, e cila sipas burimeve historike rezulton si aks i ndërtuar para Egnatias. Rruga nga Apollonia në Dyrrah përmendet që në shek. V p.e.s. nga historiani grek Thukididi, e më tej në vitin 200 p.e.s. nga historiani i Augustit Tit Livi. Më vonë në shek. I p.e.s. rruga luajti rol të rëndësishëm në luftrat civile ndërmjet Cezarit e Pompeut. Rruga nga Apollonia kalonte në fshatin Mbrostar të sotëm ku janë gjetur dy gurë miliarë me mbishkrime te shek. III-IV e.s. të kohës së perandorisë Elegabal (218-222) dhe Julian (361-363), në të cilat bëhet fjalë për riparime të shtyllave dhe të vetë rrugës së Apollonisë, gjatë periudhës perandorake, në shekujt e parë të erës sonë. Kjo rrugë duke u ngjitur drejt Veriut e kalonte lumin e Apsit (Semani) në shtratin e tij të vjetër, më në veri, pranë fshatit Babunjë e Re, ku në të djathtë të Apsit ndodhen rrënojat e një qyteze të fortifikuar ilire e cila sigurisht lidhet me këtë rrugë të rëndësishme. Duke u ngjitur drejt veriut rruga e Apollonisë hyn në zonën e Divjakës ku janë zbuluar gjurmë të saj si dhe materiale arkeologjike që hedhin dritë mbi vendbanime në këtë zonë buzë rrugës. Pas Divjakës rruga takon Genesis flumen (lumi i Shkumbinit), ku ndërmjet fshatit Ballej dhe kalasë mesjetare të Bashtovës ruhen gjurmët e një ure me harqe guri e periudhës romake. Pas urës së Bashtovës rruga duhej të kalonte me drejtim veri-lindje dhe pranë lumit të Darçit (në Shtodhër) ku ka ekzistuar një urë e periudhës romake ndoshta * ajo takonte arterien kryesore të Egnatias që vinte nga Dyrrahi. Gjurmë kalldrëmi të Egnatias në këtë zonë ruhen në fshatin Qerret, në veri-perëndim të Kavajës.
Rruga Apolloni - Dyrrah me sa duket ka më shumë mundësi që të jetë pjesë përbërëse e rrugës së rëndësishme antike gjatë bregdetit që niste nga Preveza e nëpërmjet Foinikes, Acroceraunit, Aulonit, Apollonisë, Dyrrahut, Lissusit e Scodrës përfiindonte në Dalmaci duke qenë njëkohësisht edhe njëra nga degët jugore të Egnatias, e cila kishte dhe degëzime të tjera rrugore, nga Rrogozhina, Dumreja, lugina e Semanit, etj.
Stacioni i parë i degës që niste nga “mansio” Aulona (sipa it. të Burdigalës), ishte Stefania e cila nuk është identifikuar, ku bëhej ndërrimi i kujave (mutatio). Rruga për të kaluar Vjosën duhet të ketë kërkuar vaun më të ngushtë të saj, i cili ndodhet pikërisht tek ura e sotme e Mifolit. Pra rruga ka ndjekur pak a shumë aksin e sotëm Bestrovë-Pana ja-Mifol-Levan-ApolIoni. Nga Apollonia veç rrugës së Dyrrahit nga Divjaka, rrugë pararomake e përshkruar, nisej dega tjetër e cila shmangte kënetën e Myzeqesë së Lushnjës dhe kalonte majtas Semanit nga zona e Roskovecit. Stacioni i parë pas Apollonisë ishte “mutatio” Stefanafana-Roskoveci i sotëm. Nga Apollonia në Roskovec, në fillim të shekullit tonë, Prashnikeri ka hasur mjaft gjurmë të trasesë së rrugës antike. Kjo rrugë e takonte lumin e Apsosit (Semanin) në fshatin Kuç (mansio), ku mbi Seman rruhen gjurmë të një ure të kohës romake.
Duke u orientuar nga veriu dega kalonte nëpër Barbullinjë-Lushnjë. Pas Lushnjës vijon stacioni mansio “Marusio” që sipas distancës identifikohet me fshatin e sotëm Golem, në veri të Lushnjës. Në vazhdim afërsisht sipas rrugës së sotme buzë kodrave rruga arrinte në Rrogozhinë ku pa e kaluar Shkumbinin, majtas tij rrëzës së kodrave arrinte në Clodiana (Peqin) ku bënte takimin me vijën kryesore Egnatia që vinte nga Dyrrahi. Duket se në antikitet kjo rrugë që konturonte fushën e Myzeqesë nga jugu dhe lindja priste dhe rrugët nga Bylisi e Dimali, për lidhje me luginën e Shkumbinit dhe me skelen,e rëndësishme të Dyrrahit. Paralel më këtë aks, kjo rrugë e Myzeqesë lidhej me luginën e Shkumbinit edhe nëpërmjet një drejtimi tjetër më të shkurtër, nga zona e Dumresë. Nga Lushnja shkëputej një degëzim e nëpër Kasharaj (ku ruhet një urë e hershme guri) e Hysgjokaj arrinte në: Gradishtën e Belshit, vendbanim me origjinë nga koha e bronzit . Këtu një degë çonte nga veriu dhe e takonte Shkumbinin përballë Bishqethmit kurse dega e Scampinit, vijonte për në veri-lindje nëpër Shalës, Muriqan, (mbeturina ure romake), Jagodinë, ura e Topçiasit (e periudhës romake) dhe në Scampis (Elbasan). Së fundi nga ruga e Apollonisë pas Roskovecit shkëputej një degë për në luginën e Semanit, pasi kalonte urën e Kuçit.
Kjo degë duke ndjekur anën e djathtë të Semanit (Devoll pas urës së Kuçit) arrinte në Gostimë, ku Devolli kthen drejtimin nga veri-perëndimi në jug-perëndim, e prej këndej pasi takohej dhe me rrugën e Korçës të luginës së Devollit vijonte për në veri-lindje dhe në Jugodinë pasi merrte dhe rrugën e Belshit vijonte për në Shkumbin tek ura e Topçiasit, që e lidhte me Scampinin.
Kështu mund të themi se rruga e luginës së Shkumbinit, me emrin Candavia në antikitet dhe Egnatia gjatë periudhës romake, mbetet rruga më e rëndësishme e Ilirisë së Jugut gjatë shekujve të fundit të para erës sonë e veçanërisht në shekujt e parë të erës sonë. Përveç fortifikimeve te periudhës antike dhe vendbanimieve të hapura të periudhës romake, që ruanin e kontrollonin rrugët e luginës së Shkumbinit, edhe në degët e saja ndodheshin sisteme fortifikimi si Dorëzi (rruga e Ndroqit), Bodin (rruga nga Arbana), Graceni (rruga e Krrabës), të treja degë veriore të rrugës. Ndërsa degët jugore kontrolloheshin nga Gradishta (rruga e Myzeqesë) dhe fortifikimi i Valshit (rruga e luginës Devollit). Në aspektin ekonomik, përveç funksionit kryesor si portë e rëndësishme e Adriatikut nga perëndimi në lindje, rruga e luginës së Shkumbinit gjatë funksionimit të saj ushqehej dhe nga degët e saja Apollonia, Myzeqeja, Belshi e lugina e Scman - Devollit nga jugu si dhe nga Krraba, Vila (Petrela), Arbana e Peza nga veriu të cilat e lidhnin atë me rrugë të tjera të rëndësishme si ajo e luginës së Vjosës, e bregdetit, e luginës së Devollit, etj.
Me kalimin e kohës, pra pas shekujve të parë të perandorisë romake (shek. III e.s.) kur rruga Egnatia u pasurua me ndërtime e sistemime për të qenë sa më e shfrytëzueshme, me çthurrjen e sistemit skllavopronar dhe me ekspeditat barbare në territorin ilir, gjatë shekujve IV-VI të antikitetit të vonë, rruga Egnatia e humbet rëndësinë e saj ekonomike e njihet më tepër si rrugë strategjike. Rruga Egnatia, e njohur në antikitet e në periudhën romake, si pasojë e ekspeditave barbare dhe atyre sllave gjatë antikitetit të vonë dhe e pushtimeve të mëtejshme, që copëzimet politike territoriale e dëmtuan dhe e cunguan trasenë e saj duke e lënë atë në rol sekondar apo ndoshta herë pas here edhe pa funksion gjatë mesjetës (së hershme kryesisht), e humbi atë rol që historia i pat njohur asaj gjatë periudhave të hershme. Paralel me të në territorin e vendit tonë punonin siç e kemi theksuar edhe akse të tjera rrugore të cilët duke mos e pasur rëndësinë antike të Egnatias, nuk janë përshkruar me hollësi sikurse rruga e luginës së Shkumbinit.