Fushatat e Oktavianit në Iliri (vitet 35-33 para J. K.)
Mitologjia Helene
~Jim Tierney
Qyteti antik
~Fustel De Coulanges
Origjina e Mendimit
~Jean Pierre Vernant
Struktura e simbolizmit ilir
~Aleksandër Stipçevic
Pirateria ilire
~Pierre Cabanes
Mbretërimi i Gentit
~Pierre Cabanes
Mesapët dhe gjuha e tyre
~Myzafer Korkuti
Arkitektura Sepulkrale
~Apollon Baçe
Vlora në mesjetë
~Konstantin Jereçek
Klementi i Ohrit dhe Shqipëria
~Dimitri Obolenski
Ajkuna kján Omerin
~Curraj – Epér (Mirash Gjoni)
Orët e Mujit
~Visaret e Kombit
Shqipëria e Lashtë
~Luigi M. Ugolini
Ballkani Qëndror
~Guillaume Lejean
Udhëtimet e para 1897 - 1905
~Franc Baron Nopça
Fiset Shqiptare
~Robert Elsie
Gegët dhe toskët
~Robert Elsie
Fisi i Kelmendit
~Robert Elsie
Në anijen "Danubio"
~Marcin Czerminski
Shebeniku (Sibenik)
~Marcin Czerminski
Skardona dhe Ujvara e Kërkës
~Marcin Czerminski
Nga Shqipnia e jugut
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Mesme
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Veriut
~Johann Georg von Hahn
Gryka e Kotorrit
~Marcin Czerminski

Fushatat e Oktavianit në Iliri (vitet 35-33 para J. K.)

Më 42, Galia e këtej Alpeve u shkri me Italinë duke u zhdukur si provincë nëpërmjet lexRoscia. Kufiri lindor u vendos përgjatë Arsës në Istrie (nja 30 kilometra në perëndim të Rijekës); Straboni e saktëson prerazi se Pola është në Itali; ky ndryshim kufiri mund të jetë bërë në të gjallë të Agripës, ndërmjet viteve 18 dhe 12 para J. K. Cezarit i ishte dhënë që në vitin 58 qeverisja e provincave të Galisë së këtej Alpeve dhe të Ilirisë, por kjo e fundit vazhdonte të ishte e papërcaktuar mirë e shihej më fort si njëfarë shtojce e provincës së këtej Alpeve. Pas vitit 49, Cezari organizoi provincën e Ilirikut, e cila përfshinte edhe venetët në veri dhe kishte një guvernator më vete. Në jug, provinca e Maqedonisë kufizohej me detin Adriatik dhe përmblidhte qytetet e mëdha të Apolonisë e të Dyrrahit. Gjatë triumviratit të dytë u krijuan kolonitë e Tergestit (Trieste), Parentit (Poreçi) dhe Polës (Pula). Ai që 1 futi Venetinë dhe Istrien në rajonin X të Italisë me qendër Akuileian, ishte Augusti. Një nga privilegjet e Italisë ishte, pa dyshim, që nuk detyrohej të mbante e të duronte prani trupash, të cilat kishin të drejtë të qëndronin vetëm më tutje, nëpër provinca. Ky rregull mbeti në zbatim deri në kohën e Septim Severit, më 193. Përjashtim prej tij bënte vetëm flota e Ravenës, efektivat e së cilës përbëheshin kryesisht nga qytetarë të lirë të huaj ose me prejardhje skllavi.

Mark Antoni e ngarkoi që në fillim, në vitin 39, Asin Polionin që të udhëhiqte luftën kundër parthinëve, në prapatokën e Dyrrahut, si edhe kundër dardanëve në zotërimin ilir që i kishte rënë në pjesë me paqen e Brindesit dhe me ndarjen e botës romake mes dy triumvirëve. Atij i duhej t’i përforconte pozitat e veta në Ilirinë jugore, sepse krahina kishte rëndësi jetike për lidhjet me Italinë. Nga ana e tij, edhe Oktaviani sigurisht që nuk e nënvlerësonte rëndësinë e kësaj zone, çka e tregojnë fushatat që ndërmori në vitet 35-34. Të dyja pjesët e botës romake takoheshin me njëra-tjetrën përgjatë meridianit të Skodrës, pikërisht aty ku mbahej edhe kontakti i afërt me Italinë e me kryeqytetin e saj, Romën.

Shumë pikëpyetje janë ngritur lidhur me dy fushatat që ndërmori Oktaviani3: çfarë synimi kishin vallë, ta bënin më të qëndrueshëm kufirin e Galisë së këtej Alpeve e të përforconin pozicionet romake në Ilirik, apo thjesht të shtinin prapë në dorë territoret e humbura gjatë luftërave civile e të forconin pozitat romake, sidomos duke bashkuar trojet veriore dhe ato të Maqedonisë, duke i nxjerrë nga izolimi pikëmbështetjet bregdetare, veçanërisht kolonitë cezariane (Salonën, Epidaurin dhe Naronën) në brigjet dalmate dhe nëpër ishuj. Japodët i patën sulmuar dy herë Akuileian eTergestin gjatë njëzet viteve të kaluara, i patën shkaktuar disfatë D. Brutit në vitin 43, kur ky kishte dashur të dilte në Maqedoni duke kaluar nga veriu i Adriatikut. Dion Kasi (49, 34, 2) e fillon rrëfimin e fushatave të Oktavianit duke theksuar se ato ishin plotësisht të domosdoshme, kryesisht për arësye se salasët, tauriskët, liburnët dhe japodët kishin kohë që nuk e paguanin më detyrimin.

Apiani (//., 16) i përmend me radhë popujt kundër të cilëve ai drejtoi fushata luftarake: brenda një viti, ai nënshtroi oksiejtë, perthenatët, batiatët, taulantët, kambeasit, kinamorët, menomenët dhe pyrisejtë. Me mund më të madh, ai mposhti edhe gjashtë popuj të tjerë: dokleatët, karnët, interfrurinët, naresët, glinditionët e tauriskët. Fqinjët e tyre, hipasinët dhe besët, u nënshtruan vetë. Agripa mposhti ishujt Melita e Korkyra Melaina, fole piratësh, banorët e të cilëve u masakruan dhe u shitën si skllevër. Vargu i popujve të përmendur nga Apiani, që është shumë më i gjatë nga sa u përmend më lart, duket se niset nga dëshira për t’i bërë një përshtypje të madhe Senatit me anë të përshkrimit të sukseseve. Popujt e nënshtruar paraqiten sipas shkallës së vështirësisë së luftimeve të zhvilluara kundër tyre, pa kurrëfarë meraku për t’u bërë ndonjë renditje gjeografike; shpesh, identifikimi i tyre mbetet i vështirë: a mos vallë perthenatët janë parthenët e njohur pranë Lisit, pra parthinët? Përmendja e taulantëve duket sikur nënkupton që operacionet e Oktavianit kanë dalë në prapatokën e Dyrrahut, pra në zonën që ishte nën sundimin e Antonit.

Në vitin 35, Oktaviani udhëhoqi një ofensivë kundër japodëve dhe panonëve, e cila përfundoi me marrjen e Segestës (Siskias) në luginën e Savës. Gjeneralët e tij vendosën aty një garnizon të fuqishëm prej 25 kohortash që u përdorën në një ekspeditë kundër dakëve. Në vitin 34, ai sulmoi dalmatët (delmatët) e prapatokës së Salonës, të cilët kishin poshtëruar A. Gabinin më 48 dhe i kishin bërë qëndresë P. Vatinit në vitet 45-44; operacionet u përfunduan në vitin 33 nga Statil Tauri dhe dalmatët dhanë pengje e paguan haraç. Këto fushata siguronin kontrollin mbi luginën e Savës nga Emona (Ljubljana) deri në Segestë, si edhe kontrollin mbi të gjithë krahinën bregdetare përgjatë Adriatikut: nënshtrimi i dalmatëve ishte një shpagim për poshtërimet që u ishin bërë romakëve në vitin 48. Mbetej që të sigurohej komunikacioni i rregullt ndërmjet Segestës (Siskias), pra luginës së Savës, dhe Maqedonisë, duke mbajtur nën mbikqyrje në verilindje kufijtë dakë.

info@balkancultureheritage.com