Problemi i ndërhyrjes romake në Iliri ka qenë për historiografinë një temë e preferuar rreth së cilës janë zhvilluar mjaft diskutime. Pikëpamja më e përhapur dhe për një kohë të gjatë më e pranuara është se shkaku kryesor i kësaj ndërhyrjeje ka qenë pirateria ilire që i sillte dëme të rënda tregtisë italike. Duke përsëritur Polibin, kjo ndërhyrje u paraqit si një konflikt që iu imponua senatit romak, në kundërshtim me vullnetin e tij, për të frenuar veprimet e sundimtares mendjelehtë ilire. Tezës që e shikonte ndërhyrjen romake si një pjesë të një plani për një ekspansion më të gjerë në Lindje, iu kundërvu versioni se Roma, as në këtë kohë e as më parë, nuk ka pasur një politikë orientale. Më vonë kjo teori u përsërit dhe, në ditët tona, pasues të saj i atribuojnë monarkisë ardiane një "rol organizues" që i dha piraterisë ilire "pamjen e një imperializmi fillestar" dhe si pasojë bëri që "zgjerimi ilir të ndeshet me interesat romake.
Si qëndron puna në të vërtetë? A ishte pirateria ilire që çoi në konfliktin iliro- romak dhe që bëri të paevitueshme luftën, apo shkaqe të tjera më të thella?
Pirateria lindi dhe u zhvillua tek ilirët, ashtu sikurse dhe te popujt e tjerë të Mesdheut, në një stad të caktuar të zhvillimit të tyre historik. Burimet i përshkruajnë etruskët në gjysmën e dytë të shek. IV si një popull që terrorizon lundrimin në Adriatik dhe në Egje; etolët në shek. III kishin gjithashtu një nam të keq si piratë.
Edhe vetë romakët, pretenduesit e mbrojtjes së rendit, e kanë ushtruar piraterinë deri në prag të erës sonë. Ajo luajti një rol të dukshëm tek ilirët qysh nga fundi i shek. IV. Ky mendim pajtohet si me njoftimet e autorëve antikë ashtu edhe me vetë zhvillimin shoqëror e politik të ilirëve në këtë kohë. Pirateria është një fenomen i pandarë i shoqërisë skllavopronare, që e shoqëron atë në forma të ndryshme gjatë gjithë ekzistencës së saj.
Por veprimet e ilirëve, që përshkruan Polibi dhe që kanë të bëjnë me ngjarjet në prag të konfliktit të armatosur me Romën, nuk kanë aspak karakter piratesk. Siç e pamë, ato janë pjesë e politikës së Shtetit Ilir ndaj situatës së krijuar në Greqi. Prandaj përpjekja për t'i shpjeguar shkaqet e ndërhyrjes romake me anë të piraterisë ilire nuk është aspak e justifikueshme.
Studiues të tjerë nuk kanë munguar të kërkojnë shkakun e luftës edhe te "frika e zakonshme e romakëve" ndaj "fqinjit të fortë", apo te nevoja e "sigurimit nga rreziku i jashtëm". Por këto nuk mund të quhen shpjegime të drejta. Ndërhyrja e Romës lidhej në rastin konkret me rrezikun që paraqiste rritja e fuqisë ilire për të ardhmen e saj në kushtet e një Greqie të dobësuar nga luftërat e brendshme. Sa kohë që nëpërmjet këtyre luftërave Greqia dhe Maqedonia dobësonin njëra-tjetrën, Roma, e cila ishte e interesuar për ruajtjen e status quo-së, nuk e ndiente nevojën të përzihej drejtpërdrejt në punët e shteteve të Lindjes. Por tani që marrëdhëniet iliro-maqedone dhe ngjarjet e fundit në Greqi e Epir e kishin tronditur këtë gjendje, Roma nuk mund të rrinte e qetë. Sukseset në perëndim e kishin rritur oreksin e klasës sunduese skllavopronare romake dhe e kishin bërë më të fuqishme tendencën për të mos e ndarë sundimin e Mesdheut me fuqi të tjera, kurse dalja e Shtetit Ilir në arenë i shkonte ndesh këtyre tendencave. Midis kontradiktave të thella që kishin pushtuar në këtë kohë botën mesdhetare, ato të Shtetit Ilir me Romën dolën në plan të parë dhe shkaktuan konfliktin e armatosur të vitit 229 p.Kr. Në të ardhmen këto kontradikta do të thellohen e shtrihen gjithnjë më në Lindje, duke sjellë me vete konflikte të reja të armatosura.
Që nga sulmi kundër Foinikes dhe ardhja e delegatëve kishte kaluar një vit, për të mos thënë që, qysh nga ngjarja e Medionit, kishte dy vjet që ziente kjo punë. Gjatë kësaj kohe Roma kishte arritur të bënte, siç e pamë, napat e nevojshme diplomatike dhe përgatitjen e opinionit publik. Ishin grumbulluar gjithashtu forca të konsiderueshme ushtarake, të cilat me rastin e rënies së Korkyrës u vunë menjëherë në lëvizje. Një flotë prej 200 anijesh dhe një ushtri prej 20.000 këmbësorësh do të merrte pjesë në këtë operacion, të cilin do ta drejtonin vetë dy konsujt që ishin në fuqi atë vit. Kaq i madh ishte preokupacioni i romakëve për fushatën ilire dhe kaq të ndërgjegjshëm ishin ata për vlerën reale të kundërshtarit të tyre. Nuk ishte kjo, pra, një punë kaq e lehtë dhe e thjeshtë, siç është tentuar të paraqitet.
Por zhvillimi i ngjarjeve tregon se mbretëresha nuk arriti t'i dalë rrezikut përpara. Qytetet e mëdha të bregdetit, Dyrrahu, Apollonia dhe Korkyra, të cilat do të përbënin pikëmbështetjet kryesore të mbrojtjes, kishin mbajtur një qëndrim negativ dhe plani për pushtimin e tyre me forcë kishte dështuar. Kur romakët iu drejtuan Korkyrës, flota dhe forcat ilire ishin të shpërndara dhe të angazhuara në bllokadën e Dyrrahut dhe të Isës. Garnizoni ilir i Korkyrës kishte mbetur, prandaj, i izoluar dhe kësaj iu shtua tradhtia e Demetër Farit. Romakët, që edhe kështu kishin ardhur me forca të mëdha (200 anije), i gjetën portat e hapura dhe e zunë qytetin pa vështirësi. Forca të tjera të nisura nga Brundisi dhe ato të Korkyrës, pasi u bashkuan, iu drejtuan Apollonisë e më pas Dyrrahut dhe i zunë po me kaq lehtësi. Klasa sunduese e këtyre qyteteve, e cila e kishte përcaktuar pozitën e vet që më parë, i mirëpriti pushtuesit; ajo u tregua e gatshme të hyjë nën ombrellën romake mjaft që të ruante pozitat e veta dhe të siguronte pasurinë e tregtinë. Këtë politikë ndoqi edhe aristokracia parthine e atintane, e cila ishte e lidhur ngushtë me interesa ekonomike me qytetet fqinjë, Dyrrahun dhe Apolloninë; ajo shpejtoi gjithashtu, siç thotë Polibi, "t'u nënshtrohet me dashje" romakëve dhe të sigurojë "miqësinë e tyre"
Të mbështetur në planin fillestar të mbrojtjes së vijës bregdetare, ilirët me sa duket nuk qenë në gjendje dhe në fakt nuk patën kohë të organizojnë një qëndresë serioze. Vetëm në krahinat në veri të Dyrrahut romakët ndeshën kundërshtimin ilir. Këtu ardianët i pritën me armë në dorë. Polibi nuk jep hollësira për luftën e tyre dhe mjaftohet të përmendë që "i nënshtruan", por këtë radhë nuk përdor më shprehjen "me dashje" si në rastin e parthinëve dhe atintanëve. Ai nuk ka mundur, gjithashtu, të heshtë për qëndresën e fortë të qytetit Nutria, pushtimi i të cilit u kushtoi romakëve shumë ushtarë dhe oficerë të vrarë. Duke përparuar drejt veriut gjatë bregdetit, na thuhet se romakët zunë edhe qytete të tjera, por emrat e tyre nuk zihen në gojë. Dimë vetëm që Isën e zhbllokuan dhe ilirët që e mbanin të rrethuar, u strehuan në qytetin Arbona, kurse Teuta me forca të vogla u mbyll në qytetin e fortifikuar të Rizonit.
Qëndresa e qyteteve të veriut e shpëtoi Shtetin Ilir nga një disfatë e plotë, megjithatë fushata e asaj vere thuajse e kishte zgjidhur përfundimisht fatin e luftës. Viset e pushtuara në veri konsujt i lanë nën mbikëqyrjen e Demetër Farit dhe vetë u kthyen në Dyrrah me flotën dhe forcat e tyre tokësore. Njëri prej tyre u nis për në Romë, duke marrë me vete pjesën më të madhe të forcave; tjetri mbeti në Iliri me 40 anije dhe, si rekrutoi ushtarë në qytetet që ishin rreth e rrotull, vendosi të kalojë aty dimrin për të vigjiluar ardianët dhe popullsitë e tjera që e kishin vënë veten nën "mbrojtjen" e Romës.