Me Niqiforin I (802-811), perandoria gjeti përsëri një sovran të aftë. Pohimi i Teofanit, sipas të cilit kurorëzimi i tij solli trishtim e shqetësim, pasqyron vetëm pikëpamjen e partisë radikale të murgjve. Nuk duhet të mendojmë se urrejtja e pashuar që Teofani ushqeu për këtë perandor përfaqëson ndjenjat e të gjithëve, qoftë edhe në rrethet bizantine ortodokse. Niqifori nuk ishte një njeri i Kishës, ai i kërkonte klerit nënshtrim ndaj pushtetit perandorak; por nga ana tjetër ai ishte pa rezerva besnik i ortodoksisë dhe përkrahës i kultit të ikonave. Ai e martoi djalin dhe trashëgimtarin e tij me athinasen Teofano, një kushërirë e Irenës, dhe me këtë tregoi se dëshironte t'i qëndronte besnik politikës ikonodule të sovranëve të mëparshëm. Por marrëdhëniet e qeverisë dhe të autoriteteve kishtare nga njëra anë, dhe krahut ekstremist të murgjve nga ana tjetër, pësuan një ngritje të re kur, pas vdekjes së Tarasios (25 shkurt 806), perandori i ofroi fronin patriarkal historianit të ditur Niqifor. Ashtu si Tarasion, edhe Niqifori ishte i mësuar si në shkencat mondane ashtu edhe në teologji dhe shkroi jo vetëm vepra historike por edhe shkrime të shumta në mbrojtje të kultit të ikonave. Si Tarasion edhe ai, përpara se të ngjitej në fronin patriarkal, kishte qenë një funksionar perandorak dhe në politikën kishtare ndoqi të njëjtën vijë të moderuar. Zgjedhja e një laiku në funksionin e patrikut ndezi zemërimin e Zelotëve, të cilët shpresonin në zgjedhjen e kreut të tyre, Teodor Studiti. Për më tepër, perandori Niqifor iu rikthye çështjes moikeane dhe u përpoq të provojë se perandori nuk përgjigjet përpara kanoneve. Ndaj thirri një sinod të përfaqësuesve kishtarë e laikë, i cili njohu si të ligjshme martesën e Konstandinit VI me Teodotën dhe pranoi përsëri në bashkësinë kishtare priftin Johan, që kishte kremtuar martesën në fjalë (janar 809). Kjo çoi në një luftë me murgjit përkrahës së studitit, të cilët prenë përsëri çdo marrëdhënie me autoritetet kishtare zyrtare, dhe për këtë iu nënshtruan përndjekjeve të pushtetit shtetëror.
Por detyra kryesore e perandorit ishte riorganizimi i ekonomisë së perandorisë dhe rivendosja e ekuilibrit në financat e rrënuara nga politika e papërgjegjshme e qeverive të shkuara. Perandori Niqifor kishte qenë më përpara në krye të administratës financiare, ndaj ishte njeriu i përshtatshëm për të përballuar këtë detyrë. Ai mori një sërë masash të rëndësishme dhe të efektshme në këtë fushë. Këto masa përshkruhen nga Teofani, armiku i tij për vdekje, i cili mes protestave e sharjeve i quan ato "dhjetë paudhësitë" e perandorit Niqifor. Para së gjithash perandori anuloi lehtësimet fiskale të vendosura nga Irena. Më tej vendosi një rishpërndarje të detyrimeve midis shtetasve, gjë që solli edhe një rritje të taksave kundrejt nivelit të mëparshëm. Gjithashtu u vendos edhe një taksë prej dy keratia për regjistrimin në listën e taksapaguesve. Parikëve (bujqve) të manastireve, të kishave të institucioneve të panumërta të bamirësisë së Bizantit, iu ngarkua taksa e zjarrit. Kjo taksë (kapnikon), që përmendet për herë të parë dhe që është një taksë e llogaritur për familje, do të bëhet në periudhën e mëvonshme taksa më e rëndësishme, krahas asaj të tokës. Nuk qe Niqifori që e futi për herë të parë këtë taksë, përkundrazi, edhe pse burimet e përmendin tani për herë të parë, ajo shfaqet si një formë taksimi e njohur prej kohësh. Por është hera e parë që tani ajo godet një kategori bujqish, që deri tani nuk prekeshin prej saj. Ka të ngjarë që përjashtimi i tyre nga taksa e zjarrit të jetë bërë në kohën e Irenës, jo më parë, pasi normalisht në Bizant pronat e kishave dhe të manastireve i nënshtroheshin pagimit të taksave. Pra, edhe në këtë pikë Niqifori nuk solli ndonjë të re, por u mjaftua të rikthejë gjendjen e mëparshme. Në dhjetëvjeçarin e tretë të shek. IX, siç pohojë burime të kohës, taksa e zjarrit i sillte shtetit një të ardhur prej dy milarezesh dhe pagimit të saj i nënshtrohej gjithë popullsia e taksueshme e fushave. Për të siguruar fiskun nga humbje të mundshme, Niqifori i ngarkoi me përgjegjësi kolektive për pagimin e taksave të gjithë taksapaguesit. Bashkësisë fshatare iu ngarkua një taksë kolektive për të cilën përgjigjeshin të gjithë pjesëtarët e saj; çdo shmangie nga derdhja e detyrimit duhej të kompensohej nga fqinjët e mospaguesit. Edhe ky rregull s'përfaqësonte ndonjë gjë të re, bëhet fjalë gjithmonë për sistemin alelengyon (garanci për tjetrin) të njohur qysh në kohë e ligjit agrar (nomos georgikos), edhe pse termi teknik shfaqet këtu për herë të parë.
Niqifori ia kaloi disa zotërime kishtare administrimit të demonit peran- dorak, por megjithatë nuk zvogëloi taksat që rëndonin mbi këto zotërime sado që ato u reduktuan. Duhet theksuar se edhe në këtë rast bëhej fjalë për rikuperimin e lëshimeve të bëra nga perandoresha Irenë. Vjelja e tatimit mbi trashëgiminë dhe mbi tokën u bë me rigorozitet të madh. Deri dhe personat që vinin nga skamja dhe që ishin pasuruar shpejt e shpejt, u taksuan sikur të kishin gjetur një thesar. Madje edhe skllevërit që ishin blerë përtej kufirit të Abidos, sidomos në anët e Dodekanezit, u ngarkuan me një tagër prej dy nomizrnash për person. Veç kësaj, perandori ndaloi që shtetasit e tij të tërhiqnin interesa, kjo mundësi iu la vetëm shtetit. Pronarët e pasur të anijeve të Kostandinopojës u shtrënguan të kontaktojnë me shtetin hua për dym- bëdhjetë libra ari dhe të paguajë interesi prej katër keratia për çdo nomizmë, d.m.th. 16,66%. Edhe pse fajdeja binte ndesh me moralin mesjetar, ndalimi i fajdesë ishte diçka mjaft e rrallë në Bizant. Nevojat e ekonomisë monetare që ishte mjaft e zhvilluar në perandori, nuk pyesnin për mësimet e moralit dhe dhënia me fajde ishte në çdo kohë mjaft e përhapur në Bizant. Është e vërtetë se Niqifori, që ishte një sovran mjaft realist, e ndaloi praktikën e fajdesë, por ai nuk u shty nga motive ideale në marrjen e kësaj mase. Në këtë mënyrë ai synonte të eliminonte iniciativën private në këtë sektor dhe t'i siguronte shtetit burime të reja të ardhurash duke e kthyer fajdenë në një monopol shtetëror me një shkallë interesi tepër të lartë.
Perandori Niqifor mori masa shumë të rëndësishme për të përmirësuar sistemin ushtarak, baza e të cilit duke filluar nga shekulli VII ishin stratiotët, fshatarët e vegjël. Siç na mësojnë burime të shek. X, prona e ushtarëve, që përbënte bazë ekomomike për mbajtjen e tyre, duhet të arrinte të paktën një vlerëprej katër librash ari, pasi stratioti i thirrur përshërbim ushtarak duhej të paraqitej i pajisur edhe me një kalë. Meqenëse siç dukej nuk kishte një numër të mjaftueshëm stratiotësh që të zotëronin prona të tilla, Niqifori pranoi në shërbim ushtarak edhe fshatarët më të varfër, për pajisjen e të cilëve duhej të përgjigjej bashkësia e fshatit, duke paguar tetëmbëdhjetë nomizma e gjysmë në vit. Pra, prona tokësore me një vlerë të tillë nuk duhej të përfaqësohej domosdo nga pasuritë e një fshatari të vetëm, por mund të përbëhej nga pasuritë e dita fshatarëve, prej të cilëve njëri kryente shërbimin ushtarak, kurse të tjerët merrnin përsipër së bashku shpenzimet financiare për pajisjen e tij. Edhe në rastin kur një stratiot varfërohej dhe nuk ishte më në gjendje të përballonte shpenzimet për pajisjen e vet, kalimi i kësaj barre financiare për llogari të bashkësisë së fshatit i jepte shtetit një garanci kundër një firimi të mundshëm të forcave ushtarake. Rëndësia e këtij sistemi për perfeksionimin e sistemit ushtarak qe e njëjtë me atë të sistemit alelengyon për sigurimin e të ardhurave nga taksat.
Sipas burimeve historike të shekullit X edhe ushtarët e flotës, ashtu si ushtarët e forcave tokësore, zotëronin parcela toke që u shërbenin atyre si burim ekomomik për të mbajtur vetveten. Qëllimi i kësaj mase të Niqiforit, që Teofani e quan paudhësia e nëntë, ishte pikërisht krijimi i ekonomike të tilla. Teofani thotë se perandori i shtrëngoi marinarët e viseve bregdetare, sidomos të Azisë së Vogël, të cilët nuk ishin marrë ndonjëherë me bujqësi, të merrni nga këto toka të papunuara parcela me çmimin që kishte caktuar ai. Me siguri këtu bëhet fjalë për krijimin e parcelave të para të marinarëve.110 Për marinën bizantine kjo masë qe tejet e rëndësishme. Fillimisht ajo preku sidomos marinarët e themës së Kibereotëve.
Niqifori mori masa të reja edhe në fushë e politikës koloniale, për të fuqizuar mbrojtjen sidomos të zonave më shumë të rrezikuara. Banorët e themave të Azisë së Vogël u shtrënguan të shesin pronat e tyre dhe të shpërngulen në "Sklavini", d.m.th. në viset e sllavizuara të Gadishullit Ballkanik, ku me siguri kolonët morën parcela të reja dhe në këmbim detyroheshin të kryenin shërbimin ushtarak si stratiotë. Kjo masë që u dënua ashpër nga Teofani, përputhet më së miri me politikën koloniale të dy shekujve të shkuar. Në përgjithësi, Niqifori nuk bëri asgjë të re. Në përpjekje për të ndrequr gabimet dhe neglizhencat e paraardhësve të tij, ai e përmirësoi rrënjësisht situatën. Edhe atëherë ku aplikoi masa të reja, ai nuk doli nga kuadri i politikës tradicionale të shtetit bizantin. Me një nuhatje të rrallë ai e përqendroi kujdesin e vet mbi dy shtyllat kryesore të shtetit bizantin: financat dhe ushtria. Me ndihmën herë-herë edhe të mjeteve të dhunshme, ai arriti të rrisë së tepërmi fuqinë financiare të perandorisë. Veprimtaria e gjerë e tij në këtë fushë na lejon të hedhim një sy mbi metodat e administrimit financiar bizantin dhe na ofron një kuadër të nivelit të zhvillimit të arritur nga ekonomia monetare bizantine në kulmin e mesjetës së hershme. Gjithashtu nuk ka dyshim që ajo e forcoi së tepërmi edhe ushtrinë perandorake: këtu synonin masat më të reja e më të vendosura të ish-inspektorit të financave.
Masat e marra në politikën koloniale patën gjithashtu një rëndësi të veçantë, pasi kishin të bënin me territoret e sllavizuara të Ballkanit e pikë së pari krahinat e Trakës e të Maqedonisë lindore. Dyndja e madhe sllave e shek. VI-VII e detyroi Perandorinë Bizantine të heqë dorë nga pjesa më e madhe e pozicioneve që mbante në gjithë Gadishullin Ballkanik dhe duke filluar nga ajo kohë, batica sllave filloi të ngjitej pa pushim. Sipas dëshmive të Konstandin Porfyrogjenetit, aty nga mesi i shek. VIII edhe Peloponezi ishte një krahinë e rënë në duar të sllavëve e të barbarëve. Në fund të shekullit VIII e në fillim të shek. IX vihet re një proces i kundërt, i lehtë por i vazhdueshëm. Në kohën e perandoreshës Irena, Bizanti ndërmori një fushatë të madhe kundër sllavëve në Greqi. Më 783 logoteti Staurak që komandonte një ushtri të madhe, iu drejtua Greqisë e Peloponezit dhe i detyroi fiset sllave që ishin ngulur në ato krahina të njihnin sovranitetin bizantin dhe të premtonin të paguani haraç. Pas kthimit nga fushata suksesplotë, Stauraki e kremtoi triumfin në hipodrom. Kjo flet për rëndësinë e jashtëzakonshme që i jepej në Bizant fitores së tij mbi fiset sllave në Greqi.113 Por qysh në vitet e fundit të shek. VIII sllavët e vendosur në Greqi, në drejtimin e kreut të fisit të Velzitëve, morën pjesë në një komplot kundër perandoreshës Irena e në favor të bijve të Konstandinit V që mbaheshin të burgosur në Athinë. Në fillim të shek. IX sllavët e Peloponezit organizuan një kryengritje të përmasave të mëdha. Ata plaçkitën fqinjët e tyre dhe më 805 tentuan një sulm masiv kundër qytetit Patras. Rrethimi qe mjaft i ashpër, por përfundoi me thyerjen e sllavëve, thyerje që popullsia e Patrasit nxitoi t'ia mveshë ndërhyrjes çudibërëse të apostullit Andrea, ashtu si dikur shpëtimi i Selanikut iu atribuua ndihmës së Shën Dhimitrit. Perandori u detyrua t'i japë si shërbyes kishës së Shën Andresë, jo vetëm plaçkën e luftës, por edhe sllavët e mundur së bashku me familjet e tyre. Ata humbën jo vetëm pavarësinë e vet, por edhe lirinë e tyre personale. Por pavarësisht nga kjo, sllavët e Peloponezit do ti hapnin akoma mjaft telashe qeverisë bizantine. Fiset e Melingëve e të Ezeritëve të Tajgetit, kundër të cilëve Frankëve iu desh të luftonin ashpër në shek. XIII, i ruajtën tiparet e tyre kombëtare deri në kohën e pushtimit turk." Megjithatë, disfata e sllavëve në Patras përfaqësoi një etapë të rëndësishme në procesin e "rigreqizimit" të Greqisë jugore. Për bizantinët kjo ngjarje shënoi çastin e restaurimit të pushtetit bizantin në Peloponez, pas dy shekujsh të gjatë të sundimit sllav.
Konsolidimi i vazhdueshëm i sundimit bizantin në disa zona të Ballkanit, gjeti shprehjen më të qartë në shtrirjen e organizimit të themave dhe në krijimin e themave të reja. Nëse kërkohet të dihet se cilat krahina ishin efektivisht në zotërim të Perandorisë Bizantine, me një fjalë që nuk mjaftoheshin të njihnin formalisht sovraniteti bizantin, por që ishin realisht të administruara nga ajo, mjafton të shihet se deri ku shtrihej organizimi i themave. Kjo është e vetmja mënyrë e sigurt për të matur gjendjen reale. Në fakt, vetëm aty ku ekzistonin themat ekzistonte një administratë bizantine pak a shumë e rregullt. Traka dhe Hellada qenë themat e vetme që Bizanti zotëronte në Gadishullin Ballkanik pas fundit të shek. VII, dhe gjendja mbeti e tillë ende për shumë kohë. Por në vitet e fundit të shek. VIII, krahas themës së Trakës ekzistonte me siguri edhe një themë autonome e Maqedonisë, e cila nuk përfshinte territorin e vëftetë maqedon, por pjesën perëndimore të Trakës. Thema e Peloponezit u krijua pak a shumë atë kohë. Më vonë, në vitet e para të shekullit të IX u formua thema e Qefalonisë, që përfshinte ishujt e Jonit. Në fillim të shek. IX Selaniku e Durrësi, dy bazat më të rëndësishme bizantine në bregdetin Egje e Adriatik, u organizuann si thema autonome me prapatokën e tyre.
Diçka më vonë u fut sistemi i themave në territorin epirot me themelimin e themës së Nikopojës dhe, nëpërmjet organizimit të themës së Strimoit, thema e Selanikut u bashkua me themat e Trakës e të Maqedonisë. Në gjysmën e dytë të shek. IX lindi, më në fund, edhe thema e Dalmacisë, që përfshinte qytetet dalmate dhe ishujt. Zhvillimi i administratës mbi bazën e themave në Gadishullin Ballkanik pasqyron rivendosjen në përgjithësi të autoritetit bizantin në Gadishullin Ballkanik, prej të cilit e kishin flakur dikur dyndjet sllave. Kjo nxjerr në pah përparimet e njëherësh kufizimet që njohu restaurimi i pushtetit bizantin në ato anë si dhe procesi i rihelenizimit që e shoqërore atë. Dalëngadalë Bizanti mundi të mbledhë brenda kornizës së themave të tij thuajse gjithë bregdetin, në formën e një brezi që herë ngushtohej e herë zgjerohej në drejtim të brendësisë. Në zonën bregdetare, që mund të prekej nga flota e tij dhe që ishte e pasur me qytete e porte të vjetra, perandoria arriti tërestaurojë sovranitetin e saj si dhe sistemin e vet administrativ. Por efektet e pushtimit të ri bizantin ndaleshin pikërisht këtu: brendësia e vendit mbeti edhe paskëtaj jashtë kontrollit bizantin.
Shpërngulja e stratiotëve nga Azia e Vogël në territorin sllav formoi një hallkë në procesi e konsolidimit të pozitave bizantine në Ballkan. Por në të njëjtën kohë, ajo u kushtëzua nga konflikti i afërm me bullgarët. Megjithëse nukshquhej si ushtarak, Niqifori I i drejtoi luftimetmeenergji të admirueshme dhe shpesh herë u vu vetë në krye të trupave. Me të hipur në fron Niqifori nuk i pagoi më kalifatit haraçin që i ishte diktuar më përpara Irenës. Por në Lindje forcat e perandorisë u sfilitën nga një luftë civile, shkaktar i së cilës, në verën e vitit 803, u bë Bardan Turku, kryekomandant i të gjitha themave të Azisë së Vogël. Arabët i rifilluan ikursionet në territoret e perandorisë dhe më 806 Harun-ar-Rashid u duk në krye të një ushtrie të madhe dhe pushtoi shumë kështjella kufitare, mori Tianën dhe dërgoi një repart të fortë në zonën e Ankiras. Perandori u detyrua të lypë paqe, t'i nënshtrohej pagimit të haraçit si dhe të pranonte kushtin poshtërues t'i dorëzonte çdo vit kalifit, për të dhe për të birin, një taksë prej tre monedhash ari. Por vdekja e Harunit më 809, dhe trazirat që pllakosën kalifatin menjëherë pas saj, sollën një përmirësim të situatësnga ky krah. Epiqendra e politikëssëjashtme bizantine po zhvendosej gjithnjë e më shumë drejt Ballkanit.
Shkatërrimi i mbretërisë Avarengaanae KarlittëMadhkishteçliruaredhe bullgarëte Panonisë nga zgjedha avare. Kjosolli njështrirje të konsiderueshme dhe fuqizimin e Perandorisë Bullgare, e cila tani ndahej prej Frankëve nga lumi Tibisk. Në fronin bullgar në Phskë, ishte në atë kohë Krumi, një prijës i bullgarëve të Panonisë, luftëtar i vrazhdët, i etur për luftëra e për pushtime, qëshumë shpejt u bë tmerri i bizantinëve.
Për t'u mbrojtur nga Perandoria Bullgare, Bizanti kishte ngritur një brez të dendur fortifikimesh, bastionet më të rëndësishme të të cilit qenë Debelti, Adrianopoja e Serdika. Por në pranverë të vitit 809 Serdika u sulmua, kështjella u rrënua dhe garnizoni i saj u asgjësua. Perandori bizantin reagoi menjëherë, marshoi mbi Pliskë dhe pas këtij demonstrimi force u kthye në Serdikë, për tu kujdesur për meremetimin e kështjellës. Pas dy vjetësh u organizua kundërmësymja vendimtare. Ajo qe përgatitur me kujdes dhe për këtë qëllim ishin marrë edhe masat për zhvendosjen e stratiotëve të Azisë së Vogël në viset sllave të Ballkanit. Në pranverë të vitit 811, i ndjekur nga një ushtri e fuqishme, Niqifori kaloi kufirin bullgar dhe pa përfillur ofertat për paqe të Krumit, marshoi mbi Pliskë, e shkatërroi kryeqytetin dhe i vuri zjarrin pallatit të khanit. Perandori fitimtar i hodhi poshtë sërisht propozimet për paqe të Krumit. Ishte plotësisht i vendosur për t'i dhënë fund njëherë e rnirë perandorisë bullgare dhe u vu në ndjekje të khanit, i cili së bashku me suitën e tij gjeti shpëtim në male. Por pikërisht këtu i buzëqeshi fati. Në grykat e maleve armata bizantine u rrethua nga forcat e Krumit dhe u asgjësua deri tek ushtari më i fundit (26 korrik 811). Vetë perandori humbi aty jetën dhe khani fitimtar bëri një kupë me kafkën e tij, dhe me të ngrinte dolli gjatë banketeve me bojarët e tij.
Pasojat e kësaj katastrofe të papritur qenë të pallogaritshme. Akoma më e rëndë se kapitullimi ushtarak ishte humbja e prestigjit të Bizantit. Nga koha e dyndjeve barbare, kur më 378 Valenti u vra në Adrianopojë gjatë një beteje kundër Visigotëve, asnjë perandor tjetër bizatin nuk ishte vrarë nga duar barbare. Bizanti, që fillimisht kishte shfaqur epërsi të padiskutueshme, u mund keqas ndërkohë që Krumi, i cili më parë kërkonte me përulje paqe, u bë ngadhënjyesi i kësaj lufte. Besimi i tij në forcat e veta u rrit pa masë dhe etjes së tij të pashuar për pushtime i hapeshin perspektiva të sigurta. Për perandorinë po hapej një periudhë e zymtë plot me të papritura.
Në betejën që i kushtoi jetën perandorit Niqifor, djali e trashëgimtari i tij, Stauraku u plagos rëndë, por mundi megjithatë të gjejë shpëtim me disa luftëtarë në Adrianopojë ku, konform parimit të legjitimitetit, u shpall perandor. Ky akt kishte një vlerë vetëm formale e të përkohshme, pasi shërimi i Staurakut ishte në pikëpyetje të madhe. Çështja do të rregullohej përfun- dimisht në Kostandinopojë. Perandori në agoni u çua në kryeqytet, ku do të zgjidhej pasardhësi i tij. Stauraku nuk kishte djem dhe njeriu më i afër i tij ishte i kunati, kuropalati Mihal Rangabi, të cilit i takonte të ishte kandidat i natyrshëm i fronit. Në favor të kurorëzimit të tij u shprehën edhe bash- këluftëtarët e perandorit si dhe patriku Niqifor. Por kundër një zgjidhjeje të tillë ishte gruaja e perandorit që jepte shpirt, Teofano, e cila kishte ndër mend të ndiqte shembullin e Irenës dhe të merrte ajo vetë frenat e pushtetit. Ndërkohë që Stauraku, duke iu druar ndërlikimeve të rrezikshme123 hezitonte të vendoste, kryeqyteti po pushtohej gjithnjë e më shumë nga ethet e padurimit. Në një moment kur perandoria ndodhej nën kërcënime serioze nga jashtë, bëhej krejt i padurueshëm krijimi i një boshllëku pushteti ndërkohë që rikthimi në një situatë normale paraqitej si domosdoshmëri jetike. Zgjidhja e lëmshit, që nuk qe e mundur të arrihej në rrugë konstitucionale, u bë me një grusht shtetit: më 2 tetor, Mihal Rangabe u shpall perandor në hipodrom nga ushtria e nga senati dhe pak orë më vonë u kurorëzua në Shën Sofi nga patriku Niqifor. I vënë para faktit të kryer Stauraku abdikoi dhe u mbyll në manastir, ku luftoi për tre muaj të tjerë kundër vdekjes.
Mihal I Rangabe (811-813) ishte një sovran i dobët. Ai ishte vazhdimisht nën ndikimin e personaliteteve më të fortë se ai dhe ndryshe nga perandori Niqifor, nuk kishte as guximin të merrte masa që godisnin masën e popullit. Politikës së kursimeve iu dha fund dhe perandori shfrytëzonte çdo rast për t'i shpërndarë të holla ushtrisë, oborrit e sidomos klerit. Mihali I ishte një përkrahës i flaktë i kultit të ikonave dhe një shërbëtor besnik i Kishës. Periudha e sundimit të tij, që parapriu një stuhi të re ikonoklaste, ishte periudha më e lumtur për ortodoksinë. Përkrahësit e Studitit u kthyen nga internimi dhe u pajtuan me aiitoritetet kishtare, pasi çështja moikeane u zgjidh në favor të tyre me revokimi e vendimit të sinodit të vitit 809 dhe me çkishërimin sërisht të priftit Jozef. Ndikimi i Teodor Studitit u rrit (jashtë mase) sa s'thuhet. Energjia e pashtershme dhe fuqia e jashtëzakonshme e tij e magjepsën perandonn e dobët. Edhe në çështjet e luftës e të paqes fjala e fundit i takonte Studitit të madh.
Qëndrimi i shtetit bizantin ndaj perandorisë së Perëndimit ndryshoi rrënjësisht. Niqifori I nuk deshi t'ia dijë për pretendimet e Karlit të Madh për titullin perandorak. Madje ai arriti derisa t'i ndalonte patrikut Niqifor t'i dërgonte, si zakonisht, papës aktet sinodale.1 Pra ai mbajti një qëndrim të vendosur armiqësor jo vetëm kundër rivalit të tij të vërtetë, por edhe kundër papës që e mbështeste atë. Ndërkaq fuqia e Karlit të Madh rritej vazhdimisht duke u shtrirë edhe në zotërimet bizantine. Në kohën e Irenës ai kishte arritur të merrte Istrien dhe shumë qytete të Dalmacisë. Më 810 mbreti i ri, Pipini, pushtoi Venecian. Me këtë Karli shtiu në dorë një mjet presioni mbi Bizantin e pafuqishëm, që nuk mungoi të japë rezultatet e veta. Qeveria e Mihalit I ishte e gatshme t'i njihte Karlit të Madh titullin e perandorit në shkëmbim të kthimit të territoreve të pushtuara. Më 812, në Ahen (Aquisgrana) Karli u përshëndet si basileus nga ambasadori bizantin. Tashmë dy perandoritë ekzistonin jo më vetëm de facto, por edhe de jure.n6 Porse duhet shtuar se mbreti i Frankëve u njoh vetëm perandor, jo perandor romak dhe vetë Karli evitoi të quhej perandor i Romakëve. Këtë titull bizantinët nuk e ndanin me kërkënd dhe me këtë nënvizonin ndryshimin që ekzistonte midis perandorit të Perëndimit dhe perandorit të vërtetë dhe unik të Romakëve, që e kishte rezidencën në Kostandinopojë. Por lidhja me Romën ishte diçka thelbësore për konceptin mesjetar mbi perandorinë, dhe ashtu si Bizanti e kishte konsideruar gjithmonë veten një perandori romake, edhe pse një koncept i tillë rrallë herë u pasqyrua në titullin perandorak para shek. IX, po ashtu perandoria perëndimore qe lidhur me Romën nëpërmjet papatit, pavarësisht nga fakti që një gjë e tillë fillon e shprehet në titullin perandorak vetëm në kohën e otonëve. Si rezultat, me formimin dhe njohjen e një perandorie të dytë, vihej në pikëpyetje edhe e drejta e pandashme e Perandorisë Bizantine për të qenë trashëgimtare e vetme e Romës. Sidoqoftë, shpërbërja e perandorisë karolinge dhe forcimi i ri i Perandorisë Bizantine i dha më vonë mundësi perandorëve të Bizantit ta konsideronin si të paqenë njohjen e perandorisë së Perëndimit të vitit 812.
Fakti që Niqifori I nuk pranoi ta njohë Karlin e Madh, kurse Mihali I e bëri një gjë të tillë, nuk shpjegohet vetëm me cilësitë personale të të dy sovranëve, por sidomos me ndryshimin e gjendjes pas katastrofës së vitit 811. Rreziku imediat që kërcënonte perandorinë në Ballkan e bënte krejtësisht të pamundur një konflikt me Perëndimin. Në pranverën e vitit 812 Krumi pushtoi qytetin Debelt në bregun e Detit të Zit, rrafshoi kështjellën dhe, nën shembullin bizantin, shpërnguli popullsinë e saj në vendin e tij. Qëndresa bizantine ishte e dobët. Edhe popullsia e shumë qyteteve të tjera kufitare braktisi vatrat e veta. Krumi i ofroi paqe qeverisë bizantine, duke paraqitur kushte ultimative dhe meqë Bizanti po ngurronte të pranonte, pushtoi qytetin erëndësishëm port të Mesembrias (fillim i nëntorit 812). Këtu iu ofruan sasi të mëdha ari dhe argjendi si dhe rezerva të zjarrit grek. Ndërsa vetëm një pjesë e këshilltarëve perandorakë me në krye patrikun Niqifor pajtoheshin me mendimin e perandorit për të pranuar kushtet e paqes, këshilltarët e tjerë të përfaqësuar nga murgu Studit Teodor, ishin për një rifillim të menjëhershëm të veprimeve luftarake. Në fund fitoi ky qëndrim i dytë dhe në qershor të vitit 813 një ushtri e madhe bizantine u desh me hordhitë e Krumit në Versinikia, në afërsi të Adrianopojës. Për njëfarë kohe ushtritë po ndesheshin pa u impenjuar shumë, derisa më 22 qershor strategu i Trakës e i Maqedonisë u hodh në sulm. Por trupat e Azisë së Vogël, të komanduara nga Leon Armeni, strateg i themës së Anatolisë, nuk e ndoqën pas, përkundrazi i kthyen shpinën armikut. Dy vjet më parë kishte qenë fati ai që kishte vendosur humbjen e bizantinëve. Tani Krumi arriti një tjetër fitore, por kësaj radhe për faj të drejtimit ushtarak të dobët të bizantinëve dhe sidomos të grindjeve të brendshme të tyre. Disfata e rëndë e perandorit ortodoks Mihal Rangabe e rrënoi prestigjin e tij dhe përgatiti kushtet për një përmbysje të re e një rikthim të ikonoklastisë. Më 11 korrik 813, Mihal Rangabe u hoq nga froni dhe vendin e tij e zuri Leon Armeni.