Në periudhën e zymtë që fillon me vdekjen e Bazilit dhe shkon deri në ardhjen në pushtet të "Aleks Komnenit, politika e jashtme e perandorisë u karaktenzua nga humbja e plotë e pozitave bizantine në Azi, humbja përfundimtare e zotërimeve italiane dhe një dobësim i madh i autoritetit bizantin në gadishullin Ballkanik. Gjendja e brendshme karakterizohej nga një paralizë e rëndë e pushtetit qendror, nga vështirës serioze ekonomike, nga zhvleftësimi i monedhës e nga shthurja e sistemit ekonomiko-shoqëror të Perandorisë Bizantine ashtu si u trashëgua nga periudha pararendëse. Aleksi I (1081-1118) u detyrua të vendosë mbi baza të reja veprimtarinë e tij restauruese dhe elemente të rinj u bënë shtylla të ndërtesës shtetërore të ngritur prej tij.
Por vepra e tij restauruese pati një sukses vetëm të përkohshëm e të sipërfaqshëm. Që në fillimet e mesjetës, në kohën e Heraklit e të Leonit III, u duk për një çast se Bizanti ishte në buzë të greminës. Por atëherë perandoria zotëronte forca të brendshme të pashfrytëzuara, që bënë të mundur një politikë afatgjatë rindërtimi dhe përmes furtunave të shumta ajo mundi të ruajë Azinë e Vogël, zemrën e vërtetë të perandorisë. Në këtë mënyrë jo vetëm arriti të ringjallej, por edhe të rifitojë dora-dorës hegjemoninë në det e në tokë në të gjithë pellgun lindor të Mesdheut. Porse tani perandoria ishte e mbaruar: qe shembur sistemi në të cilin në të kaluarën mbështetej forca e saj dhe baza kryesore e forcës së saj, Azia e Vogël, u braktis thuajse pa qëndresë pikërisht për këtë arsye. Vepra restauruese e Komnenëve këtu u kufizua vetëm në viset bregdetare, kurse sundimi në det u humb përfundimisht nga Bizanti pikërisht në këtë periudhë. Qoftë nga pikëpamja strategjike e qoftë nga ajo tregtare hegjemoninë e morën republikat detare italiane. Ky fakt përfaqëson kthesën historike rnë të rëndësishme të kësaj periudhe dhe nxjerr në pah epërsinë e forcave që zhvilloheshin në Perëndim dhe që do të shkaktonin katastrofën bizantine në vitet 1204. Roli prej fuqie të madhe që Bizanti u përpoq të fitonte në kohën e Komnenëve ishte pa një mbështetje të brendshme solide dhe për këtë arsye edhe rezultatet e politikës së zgjuar të Komnenëve, sado madhështore që ishin, nuk patën efekte të qëndrueshme.
Që në hapat e para të tij, Aleks Komneni e tregoi veten si një politikan me aftësi të pazakonta. Detyra e tij ishte tej mase e vështirë: duhej të rimëkëmbte një perandori me burime krejtësisht të shteruara, pa një forcë ushtarake, ndërkohë që armiqtë e sulmonin nga të gjitha krahët: normanët, peçenegët, selxhukët. Pikë së pari atij iu desh të pajtohej me idenë se gjithë Azia e Vogël kishte kaluar nën sundimin turk. Nuk i mbeti tjetër rrugëdalje, veç pas faktit të kryer, t'i njihte Sulajmanit territorin e humbur si tokë kolonizimi, për të ruajtur së paku të drejtat sovrane të Bizantit dhe për të gënjyer veten sikur zotërit e rinj të Azisë së Vogël nuk ishin një fuqi e huaj, por të federuar të perandorisë që, ashtu si peçenegët në gadishullin bizantin, ishin vendosur në ato vise me miratimin e perandorit. Alekti I i përqendroi të gjitha forcat në luftën kundër Normanëve. Pasi shtiu në dorë zotërimet bizantine në Italinë e jugut, Robert Guiskardi kishte sulmuar edhe bregun lindor të Adriatikut. Qëllimi i fundit i normanëve ishte vetë kurora perandorake e Bizantit, synim imediat ishte marrja e Durrësit, që do të hapte portat drejt Kostandinopojës. Pa forca ushtarake të mjaftueshme, pa të holla, Aleksit I iu desh të ndërmerrte menjëherë pas ardhjes në fron, një luftë ku ishte vënë në lojë vetë ekzistenca e perandorisë. U bë e domosdoshme shitja e pajisjeve kishtare për të siguruar mjetet me të cilat perandori arriti të mbledhë një ushtri që përbëhej në pjesën dërmuese të saj nga mercenarë të huaj, kryesisht anglo-normanë. As që bëhej fjalë për një përballim të luftës me forcat e veta. Aleksi nuk i kurseu përpjekjet për të gjetur aleatë kundër forcave më të shumta të armikut, e pikërisht për këtë filloi tratativat si me Grigorin VII ashtu edhe me Henrikun IV e po ashtu siguroi ndihmën e Venedikut.
Këtu u shfaq me gjithë peshën e tij faktori që tash e tutje do të përcaktonte politikën ushtarake e diplomatike të Venedikut. Republika detare duhej të siguronte me çdo kusht lirinë e lëvizjes në Adriatik dhe, për këtë të pengonte me doemos vendosjen e një fuqie të vetme në të dyja brigjet e detit. Për këtë arsye në momentin e dhënë Robert Guiskardi përfaqësonte armikun kurse Bizanti aleatin e natyrshëm të Venedikut. Por për Bizantin, mbështetja e fuqisë ushtarake të Venedikut merrte rëndësi të veçantë, pasi flota bizantine ishte dobësuar akoma më shumë se ushtria tokësore dhe në det perandona ishte bërë vërtet e pafuqishme.
Në fakt, Venediku i shkaktoi një humbje të rëndë flotës normane, duke i dhënë fund rrethimit nga deti të Durrësit. Por rrethimi vazhdoi nga toka dhe pas një fitoreje të Robert Guiskardit mbi ushtrinë e perandont (tetor 1081), qyteti ra në duart e tij. Në këtë mënyrë Guiskardi kishte hapur edhe rrugën për Kostandinopojë. Hordhitë normane depërtuan në thellësi të terntorit perandorak, përshkruan Epirin, Maqedoninë e Thesalinë dhe më në fund rrethuan Larisën. Por në pranverë 1082 Robert Guiskardi u detyrua të kthehej në Itali, ku kishte plasur një revoltë e nxitur nga përkrahësit e perandorit dhe ia kaloi komandën të birit, Boemundit. Qëndresa bizantine filloi dalëngadalë të forcohej dhe nën presionin e ushtrisë perandorake normanët filluan të tërhiqen. Ndërkohë venedikasit, aleatë të Bizantit, rimorën Durrësin. Rrjedha e mëvonshme e ngjarjeve qe punë fati. Robert Guiskardi arriti ta shuajë revoltën dhe rifilloi veprimet kundër Bizantit. Por në fillim të vitit 1085 ra viktimë e një epidemie. Trazirat që shpërthyen në Itali pas vdekjes së tij e çliruan Bizantin për një kohë të gjatë nga rreziku norman.
Venediku kërkoi çmim të lartë për ndihmën që dha. Me anë të një traktati të muajit maj 1082 dogji i Venedikut mori për vete për pasardhësit e tij titullin protosebastos, me një honorar vjetor të mirë, kurse patriku i Grados u nderua me titullin hypertimos ndërsa kisha e Venedikut me një kontribut vjetor prej njëzet libra ari. Por avantazhet më të mëdha republika i fitoi në lëmin tregtar. Venedikasit tash e tutje do të lejoheshin të tregtonin lirshëm në të gjitha viset e Perandorisë Bizantine, përfshirë vetë Kostandinopojën, pa paguar asnjë taksë doganore. Ata privilegjoheshin kështu hapur kundre tregtarëve vendas bizantinë. Veç kësaj ata fituan shumë magazina në Kostandinopojë dhe tre mole në portin tranzit për Gallatë. Në këtë mënyrë Venediku hidhte themelet e fuqisë së vet koloniale në Lindje dhe në të njëjtën kohë u hap një e çarë e thellë në sistemin tregtar të shtetit bizantin. Fakti që Venediku vazhdoi të njohë të drejtat e sovranitetit të perandorit bizantin nuk ndryshonte asgjë. Republika detare italiane do të jetë një faktor përcaktues në historinë bizantine.
Në luftën bizantino-normane luajtën një rol të rëndësishëm vendet sllave kufitare, që ishin përzier drejtpërsëdrejti në luftën midis fuqive të mëdha për hegjemoni në Ballkan. Raguza dhe qytetet e tjera dalmate, ndoshta edhe Kroacia, u hodhën në anën e normanëve. Mbreti Konstandin Bodin i Zetës pas. ngurrimesh të gjata mbështeti perandorin bizantin. Por gjatë betejës vendimtare në Durrës, qëndroi mënjanë bashkë me trupat e tij dhe në këtë mënyrë ndikoi në humbjen e bizantinëve. Më vonë ai përfitoi nga luftërat e Perandorisë Bizantine me normanët dhe peçenegët për të shtrirë sundimin e vet në Rashë e në Bosnjë. Nga Rasha filluan paskëtaj sulmet kundër territorit bizantin, të cilat paralajmëruan drejtimin e ekspansionit të ardhshëm serb si dhe zhvendosjen e qendrës serbe nga Zeta në Rashë.
Perandorit bizantin, me t'u zhdukur rreziku norman, iu desh të luftonte kundër peçenegëve, të cilët prej vitesh po i rrinin perandorisë si shpata e Damokleut. Gjendja ishte keqësuar akoma më shumë pasi hordhitë peçenege kishin gjetur dhe përkrahjen e bogomilëve në pjesën lindore të gadishullit ballkanik. Kriza arriti kulmin kur pas luftimesh të shumta e të ashpra, më 1090 peçenegët iu afruan mureve të Kostandinopojës. Sikur të mos mjaftonte kjo, kryeqyteti bizantin u sulmua njëherësh edhe nga deti. Emri i Smirnes, Çaha njëri ndër emirët trashëgimtarë të Sulajmanit, që kishte vdekur më 1085, lidhi aleancë me peçenegët dhe iu afrua me flotë Kostandinopojës. Çaha kishte jetuar në të kaluarën si rob në oborrin e Niqifor Botoniatit, ndaj i njihte mirë metodat e artit luftarak bizantin dhe e dinte mirë se sulmi vendimtar kundër kryeqytetit të perandorisë duhej dhënë nga ana e detit.
Dimri i vitit 1090-1091 ishte për Kostandinopojën e rrethuar nga toka dhe nga deti një dimër skamjeje dhe ankthi. Shpëtimi nuk mund të vinte veçse nga jashtë dhe Aleksi I qe i detyruar të zbatonte politikën tashmë të njohur por jo pa rreziqe që Bizanti zbatonte ndaj barbarëve: kundër peçenegëve thirri në ndihmë kumanët. Kumanët kishin mbërritur në stepat e Rusisë jugore pas peçenegëve dhe ucëve që, ashtu si këta të fundit, ishin një popull tipik nomad, turk nga gjuha por jo të tillë nga origjina etnike. Perandori Aleks ia besoi fatin e perandorisë krerëve të këtij populli luftarak. Kumanët e pritur me padurim erdhën në territorin bizantin në pranverë të vitit 1091 dhe më 29 prill 1091, rrëzë malit Levunion u zhvillua një betejë tepër e përgjakshme midis bizantinëve e kumanëve, nga njëra anë, dhe peçenegëve, nga ana tjetër, ku peçenegët u masakruan deri tek i fundit. Përshtypja e thellë që kjo kërdi e vërtetë bëri tek bashkëkohësit shprehet në fjalët e Ana Komnenës, e cila thotë: "Një popull i tërë, që llogaritej me dhjetëra mijëra njerëz, u shua në një ditë të vetme." Paskëtaj, unaza që ishte shtrënguar përreth Kostandinopojës u thye. Pas betejës së Levunionit u bënë hi e pluhur edhe planet e Çahës, i cili pësoi një disfatë të parë e pastaj u shpartallua përfundimisht falë një kryevepre të re diplomatike të perandorit. Ky, ashtu siç kishte ditur të nxiste kumanët kundër peçenegëve, po ashtu nxiti kundër Çahës dhëndrin e tij, emirin e Nikeas, Abul Qazim dhe nënshtroi një traktat me këtë të fundit e mandej edhe me pasardhësin e tij Kilig Arsllan, djalë i Sulajmanit.
Lirimi i Kostandinopojës bëri të mundur një fushatë kundër serbëve e në veçanti kundër Zhupanit të Rashës, Vukanit, i cili me inkursione të vazhdueshme e bënte krejt të pasigurt territorin fqinj. Por më 1094 perandon u detyrua të ndërpresë luftën dhe të kënaqej me një nënshtrim formal të Vukanit. Ish aleatët kumanë kishin hyrë në territorin bizantin dhe i ishin afruar Adrianopojës duke plaçkitur viset rreth e rrotull. Në krye të tyre ishte një pretendent i fronit bizantin që hiqej sikur ishte Konstandin Diogjeni, djalë i perandori Roman IV dhe kërkonte as më shumë e as më pak se fronin perandorak. Kjo rrethanë përbënte rrezikshmërinë e në të njëjtën kohë dobësinë e ndërmarrjes kumane. Në fakt, porsa që pretendenti, me anë të një stratagjeme ra në dorë të bizantinëve, ushtria perandorake i shpartalloi trupat kumane mbetur pa udhëheqje.
Në pjesën europiane të perandorisë, rreziqet më të mëdha ishin larguar. Edhe në Lindje po dukej sikur situata po përmirësohej, pasi shpërbërja e sulltanatit të ar-Rumit dhe luftërat e vazhdueshme midis emirëve po krijonin mundësi për ripushtimin e Azisë së Vogël nga ana e Bizantit. Por pikërisht në çastin kur Aleksi I po bëhej gati t'i përkushtohej kësaj ndërmarrjeje, ndodhi diçka që i prishi planet e perandorit dhe e ballafaqoi perandorinë me vështirësi të reja e të shumta: po afroheshin kryqtarët. Papati atë kohë qe forcuar dhe shihte tek ideja e kryqëzatës një mënyrë për të konkretizuar aspiratën e tij, që ishte shtrirja e fuqisë së vet drejt Lindjes. Thirrja e papës Urban II në koncilin e Klermonit pati një jehonë të thellë për shkak të entuziazmit fetar që kishte pushtuar Perëndimin qysh nga koha e lëvizjes reformiste kulniacense; ai i ndezi shpirtrat e besimtarëve me një pasion për të marrë rrugën për në vendet e shenjta, forca tërheqëse e të cilave por edhe gjendja e tyre e mjerë pas pushtimit të Jerusalemit nga Selxhukët më 1077, njiheshin mirë nga krishterimi perëndimor nëpërmjet pelegrinëve të shumtë që ktheheshin prej andej. Ndaj thirrja e papës gjeti jehonë të madhe tek zotërinjtë feudalë të etur për toka e për aventura si dhe tek masat e Perëndimit, të rrënuara nga vështirësitë ekonomike dhe të përfshira nga entuziazmi fetar. Krejt ndryshe nga ç'ndodhte në perëndim, ideja e kryqëzatës ashtu siç kuptohej aty, ishte fare e huaj për Perandorinë Bizantine. Lufta kundër të pafeve nuk përbënte këtu diçka të re. Prej shumë kohësh kjo luftë përbënte një detyrë të rëndë e të pashmangshme të shtetit bizantin dhe çlirimi i Tokës së Shenjtë, që kishte qenë një krahinë e hershme bizantine, u dukej bizantinëve si një detyrë e shtetit të tyre dhe jo si një detyrim i krishterimit në përgjithësi. Nga ana tjetër, skizma midis dy kishave e bënte fare të pamundur një bashkëpunim me Perëndimin. Bizanti nga Perëndimi priste vetëm mercenarë, jo kryqtarë.
Në të vërtetë, gjatë viteve të vështirë të luftës me selxhukët e me peçenegët si dhe në raste të tjera, perandori bizantin ishte përpjekur të rekrutonte forca ndihmëse në perëndim. Thuhet se atëherë ai i shkroi edhe kontit Robert të Flandrës, i cili e kishte takuar në fund të vitit 1089 apo në fillim të 1090-ës gjatë kthimit nga një pelegrinazh dhe i kishte paraqitur atij betimin e besnikërisë dhe premtimin për t'i dërguar pesëqind kalorës flamingë. Këtij qëllimi i shërbenin edhe kërkesa për ndihmë që ai i drejtoi Romës si dhe tratativat me Urbanin II për ribashkimin e kishave. As e dëshironte dhe as e priste kthesën që morën ngjarjet. Afrimi i kryqtarëve përkoi me një moment kur gjendja e perandorisë së tij ishte përmirësuar së tepërmi dhe kur edhe ai vetë ishte në gjendje të ndërmerrte një kryqëzatë. Pozita e tij prej mbrojtësi të krishterimit lindor po uzurpohej nga kryqtarët dhe perandoria e tij, që pas një lufte të gjatë e rraskapitëse mbrojtëse kishte mundur të largojë rreziqet më të afërta, po vihej përballë vështirësive të reja e të papritura. Por akoma askush nuk e parashikonte se me kalimin e kohës lufta e shenjtë e perëndimit kundër të pafeve do të kthehej në një luftë për jetë a vdekje kundër skizmatikut Bizant, por që në fillim vëllezërit perëndimorë u pritën plot dyshim. Në atë kohë flitej shpesh për mundësinë e një sulmi të ri të huaj, dhe shfaqja e kryqtarëve duket se e justifikoi këtë frikë.
Mbërritjaekryqtarëveuparalajmëruangaiashtuquajturi erenuti Amienit. Atë e ndiqte një turmë njerëzish të paorganizuar. Por qysh gjatë kalimit për në Hungari dhe në viset ballkanike, këto banda të padisiplinuara e të uritura u dhanë pas plaçkitjeve të tilla saqë u bë e nevojshme ndërhyrja e armatosur për t'i dëbuar. Më 1 gusht ato arritën në Kostandinopojë, ku vazhduan plaçkitjet e tyre, ndaj perandori urdhëroi të përcilleshin prej Bosforit. Por në Azinë e Vogël turmat e keqarmatosura të kryqtarëve u shpartalluan nga turqit dhe vetëm pak prej tyre mundën të ktheheshin në Kostandinopojë me anijet që perandori u kishte vënë në dispozicion.
Qysh nga viti 1096 filluan të mbërrijnë edhe zotërit e mëdhenj feudalë me trupat e tyre. Në Kostandinopojën mblodhajkae kalorësisë perëndimore. Mes të tjerësh qenë aty Gotfridi i Buljonit, dukë i Lorenës; konti Rajmond i Tuluzës; Hugo de Vermandua, vëlla i mbretit të Francës; Roberti i Normandisë, vëllai i mbretit të Anglisë dhe djalë i LJiljam Pushtuesi Roberti i Flandrës, djalë i të sipërpërmendurit kont i Flandrës me të njëjtin emër dhe, jo i fundit, princi norman Boemund, djalë i Robert Guiskardit. Projekti i kryqtarëve pcngonte planet e perandorit bizantin dhe mund të bëhej rrezik për perandormë.
Prandaj Aleksi I u përpoq t'i jepte atij një karakter të pranueshëm për shtetin e tij dhe u kërkoi kryqtarëve që t'i bënin atij betimin e besnikërisë sipas zakonit perëndimor dhe të merrnin përsipër t'i dorëzonin të gjitha qytetet e pushtuara që kishin qenë dikur në zotërim të Perandorisë Bizantine. Nga ana e tij perandori merrte përsipër të furnizonte kryqtarët me ushqime e pajisje ushtarake dhe la të kuptojë se edhe ai vetë do të rrëmbente kryqin dhe do të vihej në ballë të kryqtarëve me gjithë ushtrinë e tij. Më në fund të gjithë krerët e kryqtarëve, me përjashtim të Rajmondit të Tuluzës, i pranuan kërkesat e perandorit. Mbi këtë bazë, në fillim të vitit 1097 u nënshkruan marrëveshje me princat e veçantë,4’ ndër të cilët figuronte edhe Boemundi, i cili jo vetëm i pranoi pa rezerva të gjitha kushtet e vëna, por u përpoq edhe të ndikojë tek Rajmondi i Tuluzës në përkrahje të perandorit të Lindjes. Por ndërkohë trupat normane kishin kaluar në Azinë e Vogël nën komandën e nipit të tij, Tankredit, i cili mundi kështu t'i bëjë bisht betimit të besnikërisë. Në të vërtetë për Boemundin kryqëzata ishte një rast për të realizuar planet e ekspansionit të të atit.
Suksesi i parë i rëndësishëm i kryqëzatës qe pushtimi i Nikesë, në qershor 1097. Siç ishin marrë vesh, qyteti iu dorëzua perandorit bizantin dhe aty u vendos një gamizon perandorak. Aleksi I nxitoi ta shfrytëzojë këtë sukses: trupat e tij pushtuan Smirnën, Efesin e Sardin, si dhe një varg qytetesh të tjerë të tokës së lashtë të Lidisë; kështu sundimi bizantin u rivendos në pjesën perëndimore të Azisë së Vogël. Kryqtarët, që pas marrjes së Nikesë kishin pasur një takim të ri me perandorin në Pelakanum, ku kishin rikonfrontuar betimin e tyre të besnikërisë, të shoqëruar nga një trupë bizantine, vazhduan marshimin gjatë rrugës së vjetër ushtarake për Antiokë, duke kaluar nëpër Dorileo, Ikon, Cezare e Germanike. Marrëveshja midis kryqtarëve dhe perandorit bizantin u respektua deri në Antioke, edhe pse Balduini, vëlla i Gotfridit të Buljonit dhe tankredi, nip i Boemundit, kishin bërë një shmangie në Kiliki ku po mundoheshin të pushtonin për vete qytetet e atyshme, të cilat në bazë të marrëveshjes duhet t'i dorëzoheshin perandori bizantin. Nga ana e tij Balduini vazhdoi marshimin e tij në viset veriore të Mesopotamisë, ku formoi një pnncipatë autonome me qendër në Edesa. Pushtimi i Antiokesë, më 3 qershor 1098, tjetër sukses i madh i kryqtarëve, i dha fund marrëveshjes midis kryqtarëve dhe perandorit bizantin dhe i thelloi kontradiktat midis vetë krerëve të kryqëzatës. Për zotërimin e kryeqytetit sirian kishte plasur një grindje e ashpër midis Rajmondit të Tuluzës dhe Boemundit. Normani i shkathët e fitoi davanë dhe u vendos në Antioke si princ i pavarur. Protestat e perandon qenë pa dobi. Ndërsa Boemundi qëndroi në Antioke, krerët e tjerë kryqtarë nuk pritën të vinte perandori por morën rrugën e Jerusalemit, megjithëse Aleksi u kishte çuar fjalë se do të bashkohej me kryqëzatën, siç kjishte premtuar, në rast se do t'i dorëzohej Antiokea, gjë të cilën tani e kërkonte edhe Rajmondi i Tuluzës. Konti i Tuluzës pasi kishte dështuar në qëllimin e tij, ishte afruar me perandorin bizantin dhe ndërsa kalorësit kryqtarë që i kishin bërë betimin e besnikërisë Aleksit po themelonin principatat e veta, Rajmondi, që përkundrazi nuk kishte pranuar ta bënte betimin në fjalë, i dorëzoi perandorit disa qytete të bregdetit sirian që kishin rënë në dorë të tij. Bashkëpunimi ndërmjet Rajmondit dhe perandorit Aleks u bë akoma më i ngushtë pas pushtimit të Jerusalemit, më 5 korrik 1099. Në fakt Rajmondi që ishte bërë komandanti i vërtetë i kryqëzatës pas marrjes së Antiokesë, u la përsëri në hije dhe zgjedhja e kreut të mbretërisë së re, që mori titullin e "mbrojtësit të varrit të shenjtë", ra jo mbi të por mbi Gotfridin e Buljonit.
Bizanti mund të pajtohej me formimin e mbretërisë së Jerusalemit në Palestinën e largët, por jo me vendosjen e Boemundit në Antioke. Principata normane në Siri godiste drejtpërsëdrejti interesat jetësore të Perandorisë Bizantine, aq më shumë që tashmë Boemundi nuk e fshihte armiqësinë e tij ndaj Bizantit. Më 1099 ai nisi luftën. Por njëherësh atij i duhej të luftonte edhe kundër turqve pasi edhe për ta principata normane e Antiokesë ishte një halë në sy dhe një rrethanë e tillë e lehtësoi së tepërmi detyrën e perandori t bizantin. Më 1101 Boemundi u zu rob nga emiri Malik Gazi i dinastisë Danishmendia por u lirua me pagesë nga kryqtarët dhe u kthye në Antioke. Megjithatë më 1104 turqit i shkaktuan një humbje të rëndë latinëve pranë Harranit dhe ushtria perandorake mundi të shtjerë në dorë kështjellat e rëndësishme Tarso, Adana e Mamistra në Kiliki, ndërsa flota bizantine pushtonte Laodikean e qytete të tjera bregdetare deri në Tripoli.
Boemundi e kuptoi se nuk ishte aq i fortë sa të luftonte njëherësh kundër turqve e bizantinëve. Prandaj la Tankredin në Antioke dhe u kthye në Perëndim për të përgatitur një fushatë në stil të gjerë kundër Bizantit. Ndërkohë përshkroi Italinë e Francën në kërkim të ndihmave, Boemundi kontribuoi më tepër se kushdo në krijimin e legjendës mbi tradhtinë e perandorit bizantin në dëm të kryqtarëve. Ai iu rivu punës për realizimin e programit ushtarak të të atit dhe në tetor 1107 zbarkoi pranë Vlorës në krye të një ushtrie të madhe dhe prej andej marshoi drejt Durrësit. Ashtu si njëzetepesë vjet më parë, normanë e bizantinë u ndeshën përsëri nën muret e Durrësit. Por kësaj radhe perandori bizantin ndodhej në pozita të tjera: lufta përfundoi me një fitore të bizantinëve dhe me nënshtrimin e plotë të Boemundit. Në traktatin e vitit 1108, në rolin e të penduarit, ky premtoi t'i qëndrojë besnik perandorit si zotit të tij feudal dhe si vasal të kryente detyrimet e veta duke i ofruar atij ndihmë kundër armiqve të perandorisë. Në këmbim i lihej principata e Antiokesë në cilësinë e feudit perandorak. Por siç pritej, Tankredi nuk pranoi ta njohë këtë traktat dhe pas vdekjes së Boemundit mbeti zot i Antiokesë. Përpjekja e perandorit për t'u lidhur me princat e tjerë kryqtarë kundër Tankredit, nuk pati sukses. Aleksi I nuk guxoi të rifillonte lutën kundër principatës rebele normane dhe ia kushtoi vitet e fundit të jetës së tij luftës kundër turqve në Azinë e Vogël.
Traktati i vitit 1108 nuk pati një rezultat të menjëhershëm, por e ruajti rëndësinë e tij si vijë drejtuese e politikës së qeverisë pasardhëse. Veç asaj, fitorja mbi Boemundin përgjatë bregut lindor të Adriatikut mundësoi forcimin e pozitave bizantine në gadishullin Ballkanik. Por tashmë një faktor i ri i fuqishëm kishte hyrë në jetën e Ballkanit, Hungaria, e cila në fillim të shek. XII kishte shtënë në dorë Kroacinë e Dalmacinë. Ndikimi në rritje i Hungarisë në politikën bizantine u pasqyrua, veç të tjerash, dhe në faktin që Aleksi I e martoi djalin dhe trashëgimtarin e tij Johan me një princeshë hungareze. Por të dyja fuqitë ishin të interesuara të vendosnin hegjemoninë në Ballkan e të siguronin pozita të forta në Adriatik. Prandaj përplasja ishte e pashmangshme dhe në dhjetëvjeçarët e ardhshëm Hungaria do të jetë njëri ndër kundërshtarët kryesorë të Perandorisë Bizantine.
Pas një serie të pandërprerë luftërash, që zgjati thuajse dyzet vjet, Aleks Komneni arriti të rimëkëmbë në një masë të madhe fuqinë e Perandorisë Bizantine. Në çdo fazë të saj kjo luftë qe dëshmi e madhështisë politike dhe e artit të pakrahasueshëm diplomatik të Komnenëve. Aleksi I kishte ditur të shfrytëzonte kundër normanëve Venedikun, kundër Çahës emirët rivalë; ai shpartalloi peçenegët me ndihmën e kumanëve, përdori kryqtarët kundër turqve dhe turqit kundër kryqtarëve. Por përveçse diti të përdorë me zgjuarsi forcat e huaja, ai shfrytëzoi mjaft mirë edhe forcat e veta. Nga beteja në betejë e nga viti në vit u pa qartë se forca ushtarake bizantine po njihte veten në rritje. Në kohën e luftës kundër Robert Guiskardit as që mund të bëhej fjalë për ekzistencën e një force detare bizantine. Kurse në luftën kundër Çahës e sidomos në atë kundër Boemundit mori një pjesë aktive një flotë bizantine, që korri suksese të rëndësishme. Humbjet e fazës së parë u kompensuan me fushatat fitimtare kundër kumanëve e selxhukëve. Forcimi i ushtrisë bizantine shihet qartë kur krahasohen dy ndeshjet me normanët në bregun lindor të Adriatikut. Aleksi I jo vetëm që i zgjeroi kufijtë, por mundi dhe ta konsolidojë perandorinë në planin e brendshëm dhe rimëkëmbi potencialin e saj ushtarak. Por nga ana tjetër, sistemi shtetëror që ndërtoi ishte krejt ndryshe nga regjimi i ngurtë shtetëror i periudhës së mesme bizantine. Fenomenet shqetësuese që ishin shfaqur në shek. XI, si dhënia në sipërmarrje e vjeljes së taksave, dhënia e imunitetit pronarëve të tokës, laikë e fetarë, zhvleftësimi i monedhës, vazhdojnë të mbeten, madje marrin përmasa më të mëdha. Shtohet një faktor i ri, depërtimi i republikave italiane në tregtinë bizantine. Duke filluar nga viti 1082 Venediku bëhet i plotfuqishëm në ujërat bizantine dhe nëpërmjet një traktati nënshkruar në tetor 1111, Aleksi I i njohu privilegje të rëndësishme tregtare edhe Pizës.
Një shenjë mjaft domethënëse e shpërbërjes së organizmit burokratik të shtetit bizantin është reforma e zbatuar nga Aleksi I në sistemin e titujve të oborrit, që lidhet me zhvillimin e periudhës pararendëse. Si rrjedhojë e shpërndarjes pa kriter të titujve gjatë sundimit të aristokracisë burokratike, titujt e vjetër qenë zhvleftësuar dhe qe e nevojshme të krijoheshin tituj të rinj për postet më të larta. Tituj të tillë si patric, protospathar e kandidat për spathar, që në shek. X ishin mbajtur nga funksionarë të lartë, në mesin e shek. XI nuk vlejnë ndonjë gjë të madhe dhe në kapërcim të shek. XI-XII nuk përdoren fare. Vetëm tre tituj më të lartë të periudhës së mesme bizantine, cezar, nobilissimos e kuropalates, arrijnë t'i rezistojnë këtij inflacioni të çuditshëm titujsh, por gjithmonë duke humbur nga vlera e dikurshme. Për vëllanë e tij, Isakun, Aleksi I krijoi titullin e ri sebastokrator (nga sebatos dhe autokrator), me një vlerë më të madhe se titulli cezar. Në këtë mënyrë ai mundi ta përmbushë pa u shqetësuar premtimin që i kishte bërë dikush ish pretendentit të fronit, Niqifor Melisenit, duke e nderuar me titullin e cezarit, që tashmë ishte vetëm një dekoratë e lartë, por jo më e larta. Ndërsa humbasin titujt e vjetër të funksionarëve, eksponentët e lartë të burokracisë nderohen me tituj që më parë kishin qenë atribute të perandorit ose rezervoheshin për anëtarët më të rinj të dinastisë perandorake dhe nga kombinimi i titujve dhe atributeve të veçantë u përftua një numër i pafund titujsh gjithnjë e më të lartë: sebastos, protosebastos, panhypersebastos; sebastohypertatos, pr otopansebastohypertatos, entiinohypertatos, panentimohypertatos, protopanentimohy- pertatos, nobilissimos, protonobilissimos, protonoabilissimo-hypertatos, e kështu me radhë. Kjo reformë në sistemin e titujve është një tregues i transformimit te thellë që ka pësuar sistemi shtetëror bizantin duke filluar nga shek. XI. Me centralizimin e ngurtë burokratik jep shpirt edhe hierarkia e ngurtë e titujve që kishte karakterizuar periudhën e mesme bizantine.
Një zhvleftësim i ngjashëm titujsh vihet re edhe për sa i përket koman- dantëve të themave. Aty nga fundi i shek. X ishin në përdonm tre tituj, të strategut, të katapanit e të dukës. Prej këtyre, vetëm më i larti vazhdon të përdoret. Në shek. XI titulli i nderuar i strategut është zhdukur plotësisht dhe në periudhën e Komnenëve të gjithë qeveritarët e themave mbajnë titul- lin e dukës, kurse ai i katapanit mbahet nga vartës të tij. Ky ndryshim është domethënës pasi kryhet njëherësh me zvogëlimin e rëndësisë dhe të vetë shtrirjes territoriale të themave të veçanta. Nga koha e Aleksit I e deri në rënien e perandorisë, admirali i madh që është në krye të të gjithë flotës mban titullin megasdnx (dukë i madh). Dy domestikët e Lindjes e të perëndimit, të cilët që prej gjysmës së dytë të shek. X ndajnë midis tyre komandën e lartë ushtarake, nga mesi i shek. XI e tutje filluan të nderohen me titullin megas domestikos. Nga koha e Aleksit I, kontrolli mbi të gjitha punët civile i takonte logotetit sekreton (kancelarit), i cili nga fundi i shek. XII fillon të mbajë titullin e logotetit të madh.50 Me këtë ofliq, ashtu si me ofliqin e logotetit të dromit të periudhës së mesme bizantine, fillon të lidhet gjithnjë e më shumë, edhe pse jo rregullisht, funksioni i kryeministrit.
Dobësimi i ushtrisëdhe mungesa e ndjeshme e mjeteve financiare janë dy momentet që karakterizojnë gjendjen e brendshme të Perandorisë Bizantine duke filluar nga mesi i shek. XI dhe që kushtëzojnë fort dhe politikën e brendshme të Aleksit I. Zhvleftësimi i monedhës, që kishte fiiluar nga mesi i shek. XI, bëri akoma më përpara gjatë qeverisjes së Aleks Komnenit. Kështu, krahas nomisma-ve të vjetra prej ari me vlerë të plotë, filluan të qarkullojnë monedha të reja me lidhje të ulët e me vlerë të ndryshme. Kjo shkaktoi konfuzion të madh në jetën ekonomike, por në të njëjtën kohë solli ndonjë doni fiskut, që emetonte para me përmbajtje të ulët metali me vlerë, ndërkohë që pretendonte që detyrimet të paguheshin me nomizma me vlerë të plotë. Por një gjendje e tillë nuk mund të shkonte gjatë dhe në fakt shteti u detyrua të pranojë edhe monedha jashtë standardit. Në fillim vlera e shkëmbimit të monedhave pësoi një luhatje të jashtëzakonshme dhe sipërmarrësit e vjeljes së taksave e llogaritnin atë sipas interesit të vet, duke u pasuruar në mënyrën më skandaloze. Por pastaj perandori vendosi që një nomizmë të shkëmbehej me katër milaresia, duke pranuar kështu zyrtarisht se monedha e artë bizantine nuk zotëronte më veçse një të tretën e vlerës së saj fillestare. Taksat kryesore u shoqëruan me një numër të madh taksash suplementare, dhe që të gjitha së bashku mateshin me rreth 23% të vlerës së taksave kryesore. Në përcaktimin e taksës kryesore, i jepej monedhës së artë një e treta e vlerës së saj fillestare, por për sa i takon taksave shtesë ajo llogaritej sipas raportit të vjetër të shkëmbimit. Nëse paguesit e taksave protestonin, perandori aplikonte një zgjidhje të ndërmjetme dhe urdhëronte përgjysmimin e taksave shtesë. Kjo metodë bëri të mundur të rritej me 50% vlera e taksave shtesë, por në realitet fitimet që nxirrte arka e shtetit ishin akoma më të mëdha, pasi këto taksa Iloganteshin mbi bazën e një vlere fikse-të taksave kryesore dhe për shkak të zhvleftësimit të monedhës së artë vlera nominale e taksave ishte rritur në mënyrë proporcionale duke sjellë me vete edhe pagimin e detyruar të taksave shtesë edhe nga ana e shtresave më të varfra, që më përpara ishin përjashtuar nga të tilla taksa. Në këtë mënyrë perandori mundi të nxjerrë me zgjuarsi përfitim të madh nga zhvleftësimi i monedhës.
Kush e pësonte ishte gjithmonë taksapaguesi, gjendja e të cilit bëhej gjith- një e më e rëndë. Akoma më e rëndë se barra e taksave ishte arbitrariteti i tak- sidarëve dhe i sipërmarrësve të taksave. Më tepër se nga rritja e detyrimeve, njerëzit ankoheshin nga dhuna e taksidarëve. Në fillim të shek. XII dhënia në sipërmarrje e detyrimeve është një dukuri krejt e zakonshme. Sipërmarrës të veçantë marrin në patronazh provinca të tëra. Nuk ka përse të çuditemi nga fakti që sipërmarrësit përpiqeshin t'i detyronin taksapaguesit të jepnin dyfishin e shumës së rregullt. Detyrimeve në të holla u shtoheshin vazhdimisht detyrime të shumta në natyrë e angari, që në këtë kohë bëhen veçanër- isht të rënda. Popullsia duhej të siguronte materialin dhe krahun e punës për ndërtimin e anijeve, kështjellave urave dhe rrugëve. Ajo është gjithashtu e detyruar të japë banesë e ushqim për funksionarët perandorakë dhe për ushtarakët, të kujdeset për transportin dhe të furnizojë falas apo lirë, me produkte ushqimore trupat që kalonin në territorin e saj. Pra për mbajtjen e ushtrisë shteti kujdesej vetëm pjesërisht, sepse vetë popullsia duhej të kon- tribuonte drejtpërsëdrejti në këtë drejtim, pavarësisht nga barra e rëndë e detyrimeve që rëndonin mbi të. Vetëm kështu e shihte qeveria mundësinë për të dalë nga një situatë ku forca e saj financiare qe shkatërruar dhe ajo qe e detyruar të krijojë një forcë të re ushtarake dhe të rekrutojë një numër të madh mercenarësh të huaj. Në fakt ushtria bizantine ishte në këtë kohë një përzierje shumëngjyrëshe popujsh të ndryshëm: variagë, rusë, peçenegë, kumanë, turq, francezë, gjermanë, anglezë, bullgarë, abazë dhe alanë.
Por krahas trupave mercenare fillon të fitojë peshë më të madhe edhe ushtria vendase. Natyrisht shtyllën e ushtrisë bizantine nuk mund ta for- monte më prona e vogël, përderisa pronat e dikurshme të ushtarëve kishin rënë viktimë e procesit të feudalizmit dhe ushtarët bujq, edhe pse nuk ishin zhdukur tërësisht, nuk luanin veçse një rol të dorës së dytë. Organizimi ush- tarak bizantin u vu tani mbi bazat e një sistemi thjesht feudal dhe shtylla e tij u bë prona tokësore e quajtur pronia. Shfrytëzimi i sistemit të pronjës (pro- nia) për qëllime ushtarake është edhe arsyeja kryesore e forcimit ushtarak të Perandorisë Bizantine në periudhën e sundimit të aristokracisë ushtarake të përfaqësuar nga dinastia e Komnenëve. Në fakt dhëniet në pronia, ashtu siç i njohim nga periudha e epigoneve të dinastisë maqedone dhe të dinastisë Dukas, nuk kishin të bënin fare me detyra ushtarake. Por nga koha e Aleksit I sistemi i pronjës fiton karakterin ushtarak, që tash e tutje do ta ruajë deri në rënien e perandorisë. Marrësi i pronjës (pronia) duhet të kryejë shërbim ushtarak dhe për këtë arsye quhet përgjithësisht "ushtar" (stratiotes). Ai është një luftëtar me kalë dhe shoqërohet nga një trupë e armatosur, madhësia e së cilës varet nga madhësia e feudit që ai ka marrë në pronjë. Por edhe format normale të latifondit dhe prona kishtare u detyruan të furnizojnë ushtarë, edhe pse në rastin e tyre bëhej fjalë vetëm për këmbësori të lehtë.
Dhënia në pronjë nuk i jepte të drejta pronësie marrësit. Pronja ishte e patjetërsueshme dhe në fillim nuk lejohej as të trashëgohej. Ai që kishte të drejtën e pronësisë dhe të disponimit të pakufizuar të pronjës, ishte pushteti shtetëror, që mund ta jepte apo ta hiqte sipas dëshirës. Por për sa kohë marrësi mbetej në zotënm të tokave, të dhëna në pronjë dhe të bujqve të vendosur në to (dhe si rregull i zotëronte derisa vdiste), ai ishte zot e padron absolut. Marrësit e pronjës dhe stratiotët e periudhës së mesme bizantine nga pikëpamja shoqërore i përkasin dy botëve të ndryshme. Ndërsa stratiotët e dikurshëm ishin një forcë ushtarake fshatare, pronjarët, pavarësisht se quhen edhe ata stratiotë, vijnë nga radhët e aristokracisë feudale, sidomos nga fisnikëria e vogël. Dhënia në pronjë nuk do të thotë dorëzim vetëm i zotënmeve të caktuara, por edhe i bujqve të ngulur aty, të cilët bëhen kështu paroikoi (bujkrobër) të titullarit të pronjës, të cilit duhet t'i paguajnë gjithë taksat e tyre. Për këtë të fundit, dobia e pronjës konsistonte pikërisht në vjeljen e këtyre taksave dhe të detyrimeve të tjera.
Rëndësia e madhe që sistemi i pronjës fitoi për shkak të funksionimit të ri të saj në kushtet e reja, pati për rrjedhojë dhënien gjithnjë e më të shpeshtë të tokave nc pronjë. Procesi i feudalizmit në Bizant në këtë mënyrë u përshpejtua. Në fakt, sistemi i pronjës është fenomeni më karakteristik i feudalizmit bizantin. Më vonë ky sistem do të shtrihej edhe përtej kufijve të Perandorië bizantine dhe do të luajë një rol të rëndësishëm në procesin e feudalizimit të vendeve sllavojugore.
Nën Aleksin I ndryshoi dhe i ashtuquajturi sistem i charisticium, d.m.th. kalimi i manastireve dhe i pronave të manastireve në duar të administruesve laikë. Kjo praktikë, qëu përhap mjaft duke filluar ngashek.XI, kishtepër qëllim të nxiste zhvillimin ekonomik të pronave manastirore, por shpesh herë çoi në abuzime të rënda, duke shkaktuar zemërimin e një pjese të kishës dhe dënimin e vazhdueshëm të saj nga sinodet kishtare. Nëse megjithatë ajo vazhdoi të ekzistojë madje edhe gjeti përkrahjen e mjaft krerëve të shquar të kishës, kjo i detyrohet faktit që ajo shërbente si një valvul shkarkimi për ekonominë e manastireve, së cilës po ia merrte frymën parimi i patjetërsueshmërisë së pronave të kishës. Por ndërsa më përpara këto dhurime bëheshin kryesisht nga autoritetet kishtare, tani ishte vetë perandori që i ndante pronat kishtare si një lloj benefid. Ndryshe nga pronat e dhëna në pronjë, pronat e charisticium nuk e detyronin marrësin me asnjë funksion publiko-juridik, përveç se t'i dorëzonte shtetit një shpërblim të vogël. Ka të ngjarë që perandori të jetë nisur nga qëllimi për të frenuar zhvillimin e madh të pronave kishtare. Në çdo rast, këto shpërndaqe të pronave manastirore nga ana e perandorit shkaktonin pakënaqësi të madhe në mjediset kishtare.
Po ashtu Aleksi I ndeshi në kundërshtimin e vendosur të rretheve kishtare kur në kohën e luftërave me normanët e peçenegët, u shtrëngua të verë dorë mbi thesarët e kishës. Nën presionin e kësaj opozite u detyrua jo vetëm të premtojë kthimin e thesareve të konfiskuara, por edhe të botojë një urdhëresë më 1082, me anë të së dlës ndalonte në të ardhmen tjetërsimin e pronave të kishës, duke mohuar kështu qëndrimin e vet të deriatëhershëm. Por një gjë e tillë nuk e pengoi që disa vjet më vonë, i shtyrë nga vështirësi të reja, të urdhëronte konfiskimin e thesareve të kishës. Sidoqoftë, edhe pse mes momentesh të tilla tensioni, marrëdhëniet midis pushtetit laik dhe atij kishtar karakterizoheshin përgjithësisht nga një mirëkuptim i plotë, që mbështetej mbi një bashkësi të qëndrueshme interesash. Perandori dhe kisha luftuan krah për krah kundër lëvizjeve heretike, që kërcënonin si organizimin shtetëror ashtu edhe atë kishtar, madje qe vetë perandori që kishte iniciativën në këtë luftë. Doktrina e logomilëve, e lindur në viset sllave të Ballkanit nën ndikimin e herezive lindore, arriti me kohë një përhapje aq të madhe dhe tërhoqi aq shumë idhtarë në gjirin e popullsisë bizantine dhe në vetë kryeqytetin e perandorisë, saqë perandori e konsideroi detyrë të shtetit çrrënjosjen e kësaj herezie të rrezikshme. Kreu i bogomilëve, Bazili dhe dishepujt e tij, që i qëndruan besnikë bindjeve të tyre, përfunduan në turrën e druve.
Si mbrojtës i ortodoksisë, perandori mori pjesë aktive edhe në polemikën kundër "konsullit të filozofëve" Johan Italit i cili, ashtu si paraardhësi i tij i madh Pselli, ishte një admirues i flaktë i Platonit dhe i neoplatonikëve dhe njihte mjaft mirë edhe doktrinën e Aristotelit. Filozofia e lashtë, që pas Psellit njohu një zhvillim të madh në shkollat më të mëdha filozofike të perandorisë, për faj të Johan Italit hyri në konflikt me doktrinën e krishterë. Pselli ishte treguar mjaft i mprehtë për të mos kapërcyer kufijtë e lejuar nga dogma e krishterë, por Johan Itali nuk qe në gjendje të gjente masën e duhur dhe i pagoi me shkishërim simpatitë e tij për "dijet e çmendura dhe pa përmbajtje të paganëve". Aleksi I ndërhyri jo vetëm në mbrojtje të besimit ortodoks, por edhe të pastërtisë së jetës së krishterë, mbështeti manastiret asketike të malit Athos dhe përkrahu në veçanti veprimtannë e murgut Kristodul, që ishte vendosur në ishullin Patmos për fiu përkushtuar reformimit të jetës manastirore. Patmosi dhe ishujt e afërm iu dhanë atij në pronësi të përjetshme, me imunitet mjaft të gjerë, dhe formuan ashtu si mali Athos, një republikë murgjish.
Në kohën e sundimit të Aleksit I Komnen u forcua krahas perandorisë edhe vetë autoriteti i perandorit. Por nga pikëpamja e strukturës perandoria ndryshon mjaft nga shteti ngurtësisht i centralizuar i periudhës së mesme bizantine. Epoka e Komnenëve solli një thellim të mëtejshëm të procesit të feudalizmit dhe forcat feudale të provincës, kundër të cilave kishin luftuar me vendosmëri të madhe perandorët e shek. X, u bënë shtyllat e strukturës së re shtetërore. Aleksi i dha përparësi pikërisht atyre faktorëve të fuqishëm shoqërorë që ishin afirmuar dhe kishin vazhduar të mbijetojnë me gjithë kundërshtimin e pushtetit qendror të periudhës së mesme bizantine, dhe u mbështet mbi to për ndërtimin e sistemit shtetëror e ushtarak. Këtu qëndron sekreti i suksesit të tij, por po këtu qëndrojnë edhe kufizimet e tij. Bizanti humbte përfundimisht themelet e shëndosha të dikurshme, forca e tij ushtarake, ekonomike e financiare nuk ishte më ajo e shekujve të shkuar. Kjo duhet mbajtur gjithnjë parasysh për të kuptuar përse shkëlqimi i epokës së Komnenëve nuk vazhdoi gjatë dhe përse në mbarim të kësaj epoke ndodh shembja e shtetit bizantin.
Thellimi i procesit të feudalizmit u nxit edhe nga kontakti me perëndimin. Fati e solli që Bizanti të hynte në kontakt më të ngushtë me botën perëndimore në kohën kur bashkësia kishtare dhe në ato kohë bashkësi kishtare do të thoshte bashkësi shpirtërore në përgjithësi ishte ndarë më dysh. Bizantinët e Perëndimorët ushqenin për njëri-tjetrin ndjenjat e urrejtjes të përçmimit dhe njohja reciproke më e ngushtë i thelloi akoma më shumë të tilla ndjenja. Megjithatë duke filluar nga kjo kohë ndikimi i Perëndimit mbi Bizantin fillon të ndihet me mënyra të ndryshme, qoftë në lëmin kulturor e qoftë në atë shtetëror. Feudalizimi i shtetit bizantin ishte me siguri një rezultat i zhvillimit të brendshëm të perandorisë. Sidoqoftë, nuk mund të mos ndikonte në zhvillimin e brendshëm fakti që në Azinë e Vogël ishte formuar një numër principatash latine, të cilat ishin modeluar sipas një feudalizmi tipik perën- dimor. Lidhja që u vendos midis princave kryqtarë dhe perandorit Aleks I, që ndiqte shembujt perëndimorë, futi një parim të ri në botën politike bizantine. Shumë shpejt ky tip marrëdhëniesh vasaliteti filloi të zbatohej dhe në marrëdhëniet e Bizantit me princa të sferës bizantine dhe u bë një element i përhershëm i sistemit shtetëror të periudhës së vonë bizantine.