Rruga në luginën e Devollit
Mitologjia Helene
~Jim Tierney
Qyteti antik
~Fustel De Coulanges
Origjina e Mendimit
~Jean Pierre Vernant
Struktura e simbolizmit ilir
~Aleksandër Stipçevic
Pirateria ilire
~Pierre Cabanes
Mbretërimi i Gentit
~Pierre Cabanes
Mesapët dhe gjuha e tyre
~Myzafer Korkuti
Arkitektura Sepulkrale
~Apollon Baçe
Vlora në mesjetë
~Konstantin Jereçek
Klementi i Ohrit dhe Shqipëria
~Dimitri Obolenski
Ajkuna kján Omerin
~Curraj – Epér (Mirash Gjoni)
Orët e Mujit
~Visaret e Kombit
Shqipëria e Lashtë
~Luigi M. Ugolini
Ballkani Qëndror
~Guillaume Lejean
Udhëtimet e para 1897 - 1905
~Franc Baron Nopça
Fiset Shqiptare
~Robert Elsie
Gegët dhe toskët
~Robert Elsie
Fisi i Kelmendit
~Robert Elsie
Në anijen "Danubio"
~Marcin Czerminski
Shebeniku (Sibenik)
~Marcin Czerminski
Skardona dhe Ujvara e Kërkës
~Marcin Czerminski
Nga Shqipnia e jugut
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Mesme
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Veriut
~Johann Georg von Hahn
Gryka e Kotorrit
~Marcin Czerminski

Rruga në luginën e Devollit

Rruga e luginës së Devollit me origjinë antike e për këtë dëshmojnë kalatë antike që e ruanin atë (Zvezda, Dishnica, Symiza) si dhe ura antike e Grabovës, ka pasur rol të rëndësishëm gjatë mesjetës. Në antikitetin e vonë dhe në mesjetë ajo kontrollohej nga disa fortifikime si Menkulasi, Zvezda, Dishnica, Symiza, si dhe Gopeshi e Zereci në zonën e Moglicës.

Nën fshatin Gopesh mbi lumin e Devollit ruhen gjurmët e dy urave mesjetare me kalim druri mbi këmbë guri, mbi të cilat kalonin degëzime rrugore nga rruga kryesore e luginës së Devollit në  drejtim të Voskopojës. Veç këtyre për funksionimin e rrugës së Devollit në mesjetën para pushtimit turk flasin dhe burimet dokumentare.

Nëpër luginën e Devollit kaluan në fundin e shekullit XI kryqtarët normanë me Beomundin e po këtej në Gllavenicë kaluan forcat bizantine në fillim të shekullit XII me në krye Kantakuzenin. Fakti që në krahasim me rrugën e luginës së Shkumbinit, ku në mesjetë mungojnë fortifikimet, gjatë luginës së Devollit ka vazhduar jeta gjatë mesjetës, me qendër kryesore Deabolisin (Devollin) si dhe arsyeja që kjo rrugë është më strategjike ndaj asaj të Shkumbinit, të shtyjnë të mendosh se me rënien e rëndësisë së rrugës Egnatia, rruga e luginës së Devollit fitoi rëndësi në këto anë.   

info@balkancultureheritage.com