Tumat e bronzit të mesëm
Mitologjia Helene
~Jim Tierney
Qyteti antik
~Fustel De Coulanges
Origjina e Mendimit
~Jean Pierre Vernant
Struktura e simbolizmit ilir
~Aleksandër Stipçevic
Pirateria ilire
~Pierre Cabanes
Mbretërimi i Gentit
~Pierre Cabanes
Mesapët dhe gjuha e tyre
~Myzafer Korkuti
Arkitektura Sepulkrale
~Apollon Baçe
Vlora në mesjetë
~Konstantin Jereçek
Klementi i Ohrit dhe Shqipëria
~Dimitri Obolenski
Ajkuna kján Omerin
~Curraj – Epér (Mirash Gjoni)
Orët e Mujit
~Visaret e Kombit
Shqipëria e Lashtë
~Luigi M. Ugolini
Ballkani Qëndror
~Guillaume Lejean
Udhëtimet e para 1897 - 1905
~Franc Baron Nopça
Fiset Shqiptare
~Robert Elsie
Gegët dhe toskët
~Robert Elsie
Fisi i Kelmendit
~Robert Elsie
Në anijen "Danubio"
~Marcin Czerminski
Shebeniku (Sibenik)
~Marcin Czerminski
Skardona dhe Ujvara e Kërkës
~Marcin Czerminski
Nga Shqipnia e jugut
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Mesme
~Johann Georg von Hahn
Shqipnia e Veriut
~Johann Georg von Hahn
Gryka e Kotorrit
~Marcin Czerminski

Tumat e bronzit të mesëm

Përjashtuar zonën Belotic- Belo Crkva, tumat e Bronzit të hershëm (2200-1600 p.e.s.) janë të kufizuara në numër. Si të tilla ato janë një shfaqje e re, ende jo dominuese. Këto tuma (Rogovë/ Gjakovë: Pazhok/Elbasan, Shtoi/Shkodër: Piskovë/Përmet, Vajzë/Vlorë:) kanë diametër relativisht të madh dhe vetëm një varr qendror. Perimetri i tyre përvijohet nga një unaze e ulët gurësh, e cila e përkufizon dhe konsolidon strukturën e kësulës sferike të tumës.

Në rajonet karstike, kjo kësulë përbëhet nga një masë gurësh, ndërsa në rajonet e tjera prej një shtrese dheu të mbuluar me kalldrëm guri.

Në Pazhok, varri qendror, 2.50 m i gjatë, 1.20 m i thellë dhe i mbuluar me dysheme druri, rrethohej prej një unazë gurësh me diametër 6 m. Në tumat e tjera varrimi kryhej drejt e në taban (Shkrel, Dukat), në platforma kalldrëmi (Barç) ose në ciste/varre-arkë (Shtoj). Varrimi i dy personave të sekseve të ndryshëm, gjasisht tregon varrimin sinkron dhe me dhunë të gruas me burrin. Numri i kufizuar i të varrosurve dhe përmasat e mëdha të tumave në një kohë kur instrumentet e punës ishin primitivë, i tregon ato varre prijësish.

Me përjashtim të Shkrelit dhe Shtoit, ku është përdorur riti i inceneracion-it/djegies, kufomat janë kallur në kurriz, me këmbë të mbledhura në pozicion fetusi, në pritje të rilindjes së amëshuar. Skeletet mbi varr të lopëve (Pazhok, Belotic-Bela Crkva/Serbi), deleve dhe shpendëve (Shkrel, Shtoj), dëshmojnë ritualin e flijimit të kafshëve, traditë kjo që në zonat e thella ushtrohet edhe sot nga kleri katolik. Ndërprerja për 1.30 m e perimetrit të unazës rrethuese të gurtë nga ana e perëndimit (Pazhok, Piskovë), sa një hyrje, sugjeron imazhin e kalimit të të vdekurit në botën e hijeve, për të pritur si dielli rilindjen në agun e mëngjesit.

info@balkancultureheritage.com