Ky lloj revolucioni është shënuar mjaft qartë në historinë e Athinës. Përmbysja e mbretërisë kishte sjellë si pasojë rigjallërimin e regjimit; familjet kishin rifilluar jetën e tyre të veçuar dhe secila prej tyre kishte nisur të formëzonte një shtet të vockël, i cili kishte për prijës një eupatrid dhe si nënshtetas një turmë klientësh ose shërbyesish, që gjuha e lashtësisë i quante tetë. Duket se ky regjim ka peshuar rëndë mbi popullsinë e Athinës, sepse nga kjo gjë ajo pat ruajtur një kujtim të keq. Populli e vlerësoi gjendjen e vet aq të mjerë, saqë iu duk sikur epoka e mëparshme kishte qenë me të vërtetë një periudhë e artë; ai ndjeu keqardhje për mbretërit; ai nisi të përfytyronte se nën regjimin e monarkisë ai kishte qenë i lumtur dhe i lirë, se atëherë ai kishte gëzuar të drejtat e barazisë dhe se duke filluar nga momenti i rrëzimit të mbretërve, për të, kishin nisur pabarazia dhe vuajtjet. Në të gjithë këtë, kishte një iluzion, sikurse popujt gjithnjë kanë; tradita popullore e vendos fillimin e pabarazisë atje ku populli nis ta konsiderojë atë të urryer. Kjo klientelë, ky Iloj skllavërimi, i cili ishte po aq i lashtë sa edhe ndërtimi i familjes, për të e kishte pikënisjen në epokën kur njerëzit kishin ndjerë dhe kishin kuptuar, për herë të parë, peshën e padrejtësisë. Por, është më se e sigurt se eupatridët nuk i vendosën ligjet e ashpra të klientelës në shekullin e shtatë. Ata vetëm sa i ruajtën ato. Faji i tyre qëndronte vetëm në një gjë; ata po vazhdonin t'i mbronin këto ligje edhe përtej kohës kur populli i pat pranuar ato pa rënkuar; tani ata po i mbanin këto ligje në këmbë kundër dëshirës së njerëzve. Eupatridët e kësaj epoke ishin, ndoshta, zotërinj më pak të ashpër se të parët e tyre; e megjithatë, ata do të urreheshin më shumë.
Madje, duket se nën sundimin e kësaj aristokracie, gjendja e klasës së ulët u përmirësua. Shohim qartë se pikërisht atëherë, kjo klasë arrin të marrë në zotërimin e saj ngastra toke përkundrejt kushtit të vetëm të derdhjes së një haraçi, i cili përbënte një të gjashtën e të korrave. Tani, këta njerëz, thuajse të çliruar, kishin një banesë dhe duke mos qenë më nën vështrimin e zotërisë së tyre, ata mermin frymë më lirisht dhe punonin për fitimin e tyre.
Por ja që e tillë është natyra njerëzore; kur këta njerëz nisën të shihnin se fati i tyre po përmirësohej, ata nisën të përjetonim akoma më me hidhërim pabarazinë e mbetur. Mosqenia qytetarë dhe mospasja asnjë rol në drejtimin e punëve të qytetit, ishte diçka që ndoshta, ata i prekte jo fort; por të mos kishin të drejtë të bëheshin pronarë të tokës në të cilën ata kishin Jindur dhe do të vdisnin, kjo i prekte shumë më tepër. Le të shtojmë këtu se edhe ajo që ishte e pranueshme në gjendjen në të cilën ndodheshin, nuk ishte ende e qëndrueshme. Nëse ata ishin me të vërtetë posedues të tokës, asnjë ligj formal nuk garantonte posedimin dhe as pavarësinë që rridhte prej tij. Te Plutarku shohim se padroni i vjetër mund të shposedonte shërbyesin e tij; nëse haraçi vjetor nuk paguhej, për çdo Iloj arsyeje, këta njerëz binin sërish në një Iloj skllavërie.
Pra, për një periudhë që përfshinte katër ose pesë breza, Atika do të trazohej nga probleme të rënda. Ishte e pamendueshme që njerëzit e shtresave të ulëta të vazhdonin të qëndronin në këtë pozicion të paqëndrueshëm e të parregullt, ku i kishte shpënë një zhvillim i pandjeshëm; një nga të dyja, ose duke humbur këtë pozicion, ata duhej të binin sërish në lidhjet e klientelës së vrazhdë ose njëherë e mirë, të çliruar, si pasojë e një zhvillimi të ri, ata do të ngjiteshin në rangun e pronarëve të tokës dhe të njerëzve të lirë.
Mund të hamendësojmë të gjithë morinë e përpjekjeve të bujqve, klientëve të lashtë nga njëra anë dhe qëndresën e bërë nga pronari, padroni i lashtë, nga ana tjetër. Kjo nuk ishte një luftë civile; e në këtë kuptim, analet athinase nuk kanë ruajtur as edhe kujtimin më të vogël të ndonjë lufte. Kjo qe vetëm një luftë shtëpiake, brenda çdo lagjeje, brenda çdo shtëpie, nga ati tek i biri.
Duket se këto luftëra kanë pasur fate të ndryshme, në funksion të natyrës së tokës të krahinave të ndryshme të Atikës. Në zonat e ulëta, atje ku gjendej prona e eupatridit dhe ku ai ishte gjithnjë i pranishëm, autoriteti i tij mbi grupin e vogël të shërbyesve, që ishin gjithnjë nën vështrimin e tij, u ruajt pak a shumë i paprekur; kësisoj, pedianët, u treguan në përgjithësi, më besnikë ndaj regjimit të vjetër. Por ata që punonin në shpatet e maleve, diakritët, që ndodheshin më larg zotëve të tyre, të mësuar më tepër me jetën e pavarur, më të guximshëm e më kurajozë, ngërthenin në shpirtin e tyre një urrejtje të madhe ndaj eupatridit dhe ishin të vendosur të çliroheshin. Ishin kryesisht këta njerëz, që indinjoheshin më shumë tek shihnin mbi fushë "sinorin e shenjtë" të padronit dhe ndienin "tokën e tyre skllave." Për sa u përket banorëve të zonave që lageshin nga deti, paralianët, pronësia mbi tokën ata i tundonte më pak; përpara tyre shtrihej deti, tregtia dhe zejet. Shumë syresh mes tyre ishin pasuruar dhe duke u pasuruar ata kishin fituar disi lirinë. Pra ata nuk bashkëndanin lakminë e zjarrtë të diakritëve dhe nuk ushqenin ndonjë urrejtje të madhe ndaj eupatridëve. Por nga ana tjetër, ata nuk kishin as nënshtrimin e trembur të pedianëve; ata kërkonin më tepër stabilitet në kushtet e jetesës së tyre si dhe garantimin më të mirë të të drejtave të tyre.
Ai që do t'i kënaqte më mirë, brenda mundësive, të gjitha këto dëshira, do të ishte Soloni. Një pjesë e veprës së këtij ligjvënësi, të cilën të lashtët e sjellin deri te ne në një mënyrë jo fort të plotë, ekziston dhe duket se ajo përbën edhe pjesën kryesore të saj. Para Solonit, banorët e Atikës vazhdonin të zotëronin ende të pasigurt tokën e madje ata mund të binin në çdo çast nën robërinë e të zotit. Pas tij, kjo klasë e madhe njerëzish nuk ndeshet më; nuk shohim më as bujq qiraxhinj që duhej të paguanin haraçin, as "tokën skllave", ndërkohë që e drejta e pronësisë është e hapur për të gjithë. Ndryshimi i pësuar është tejet i madh dhe autor i këtij ndryshimi nuk mund të ishte tjetër njeri veç Solonit.
Në rast se do t'u përmbaheshim fjalëve të Plutarkut, Soloni nuk ka bërë gjë tjetër veçse zbuti legjislacionin në fuqi lidhur me borxhet, duke i hequr huadhënësit të drejtën për të skllavëruar borxhliun. Por duhet të shohim më me kujdes atë që na thotë ky autor, i cili ka jetuar shumë vonë pas kësaj epoke, lidhur me borxhet që tronditën qytezën athinase dhe të gjitha qytetet e Greqisë dhe Italisë. Vështirë të besohet se përpara Solonit ka pasur në qarkullim një masë të tillë paraje, e aftë të mundësonte ekzistencën e një numri kaq të madh huadhënësish dhe huamarrësish. Le të mos i gjykojmë ato kohëra sipas atyre që nuk i kanë jetuar ato. Në ato kohë, tregtia ishte shumë e kufizuar; shkëmbimi i kredive ishte i panjohur dhe huazimet duhet të kenë qenë shumë të rralla. Cilat ishin garancitë, që i lejonin huamarrësit, që nuk zotëronte gjë, të huazonte para? Në asnjë shoqëri nuk ka ekzistuar dhe nuk ekziston zakoni për t'i huazuar atij që nuk ka asgjë. Është e vërtetë se thuhet, nëse do t'i besonim më shumë përkthyesit të Plutarkut sesa vetë atij, që huamarrësi hipotekonte ngastrën e vet. Por edhe po të hamendësojmë se kjo ngastër toke ishte pronë e tij, ai nuk mund ta ofronte atë si garanci; pasi në atë kohë, sistemi i hipotekës ende nuk njihej dhe binte ndesh me natyrën e të drejtës së pronësisë. Te borxhet e tyre, për të cilat Plutarku bën fjalë, duhet të shohim detyrimin vjetor që ata duhet t'u paguajnë zotëve të tyre të dikurshëm; ndërsa në skllavërinë ku ata bien në rast se nuk paguajnë, duhet të shohim klientelën e dikurshme që sërish i gllabëron.
Soloni eliminoi, ndoshta, detyrimin për të paguar, ose, me shumë të ngjarë, ai uli shifrën që duhej të shlyhej aq shumë, saqë u bë e mundur një riblerje më e lehtë; më pas, ai do të shtonte se në të ardhmen, mospagimi nuk e hidhte më njeriun në skllavëri.
Ai do të bënte edhe më. Përpara tij, klientët e lashtë, të shndërruar tanimë në posedues ngastrash, nuk mund të ishin pronarë të tyre: kjo për faktin se në tokën e tyre gjendej gjithnjë sinori i shenjtë dhe i pacenueshëm i zotërisë së dikurshëm. Për të çliruar tokën dhe kultivuesin e saj, ishte e nevojshme që ky sinor të zhdukej. Soloni e përmbysi atë: dëshminë e kësaj reforme të madhe e gjejmë në disa vargje të vetë Solonit: "Ishte një vepër që nuk pritej, thotë ai; unë e përmbusha me ndihmën e perëndive. Dëshmitare e kësaj është perëndia mëmë, Toka e zezë, prej së cilës sinorët largova, toka dikur skllave dhe tani e lirë." Me këto veprime, Soloni kishte kryer një revolucion të jashtëzakonshëm. Ai kishte flakur tej besimin e lashtë mbi pronësinë, i cili, në emër të perëndisë Terme të pandryshueshme, mbante tokën në duart e një grushti të vogël njerëzish. Ai kishte shkëputur tokën nga feja, për t'ia dhënë atë punës. Ai kishte eliminuar, krahas autoritetit të eupatridit mbi tokën, edhe autoritetin e tij mbi njeriun dhe në vargjet e tij tani ai mund të thoshte: "Atyre që mbi këtë tokë pësonin skllavërinë mizore dhe dridheshin përpara zotërisë së tyre, unë u dhashë lirinë."
Është e mundur që ka qenë pikërisht ky çlirim, ai të cilin bashkëkohësit e Solonit e quajtën (hedhja e barrës). Brezat e mëvonshëm, që tashmë të mësuar me lirinë nuk donin ose nuk mund të besonin se etërit e tyre kishin qenë bujkrobër-skllevër, e shpjeguan këtë fjalë vetëm si heqje e borxheve. Por në këtë drejtim, ekziston një energji që na zbulon ekzistencën e një revolucioni më të thellë. Le të shtojmë këtu edhe një frazë të Aristotelit, i cili, pa hyrë në rrëfimin e veprës së Solonit, thjesht thotë: " Ai i dha fund skllavërisë së popullit."